معامله بر اساس واگرایی‌ها

معامله با واگرایی با اندیکاتور نوسانگر استوکاستیک و یک نمونه از واگرایی استوکاستیک

واگرایی در اندیکاتور RSI

همان‌طور که در مقالات پیشین گفته شد، اندیکاتورها از ابزارهای کاربردی تحلیل تکنیکال محسوب می‌شوند. اندیکاتورها انواع مختلف و کاربردهای متفاوتی دارند. یکی از مواردی که می‌توان با استفاده از آن برگشت روند را تشخیص داد، واگرایی‌ها هستند. در تعدادی از اندیکاتورها مثل CCI ،RSI و MACD می‌توان واگرایی‌ها را تشخیص داد.

RSI یکی از معروف‌ترین اسیلاتورهایی است که در تحلیل تکنیکال استفاده می‌شود. این اسیلاتور بین دو سطح 0 و 100 نوسان می‌کند. سطوح 30 و 70 که از مهم‌ترین سطوح RSI به‌شمار می‌آیند، به ترتیب سطح اشباع فروش و اشباع خرید هستند. همچنین واگرایی در اندیکاتور RSI نشان‌دهنده این است که اندیکاتور در جهت قیمت حرکت نمی‌کند. در این مقاله به بررسی واگرایی در اندیکاتور RSI می‌پردازیم.

انواع واگرایی در اندیکاتورRSI

واگرایی می‌تواند به عنوان یک سیگنال احتمالی برای بازگشت روند محسوب شود. واگرایی در اندیکاتور RSI بیانگر این است که اندیکاتور در جهت قیمت حرکت نمی‌کند. در واقع اندیکاتور و نمودار قیمت یکدیگر را تایید نمی‌کنند. در حالت کلی دو نوع واگرایی وجود دارد:

1. واگرایی معمولی یا (RD) Regular Divergence
2. واگرایی مخفی یا (HD)Hidden Divergence

این دو واگرایی خود شامل واگرایی‌های معمولی مثبت و منفی و واگرایی مخفی مثبت و منفی می‌شوند.

در شکل زیر نیز باقی 2 حالت را مشاهده می‌کنید.

1) واگرایی معمولی مثبت

زمانی‌که اندیکاتور در ناحیه اشباع فروش یک کف بالاتر (مثبت) تشکیل می‌دهد اما در همان حین نمودار قیمت آن را تایید نمی‌کند و یک کف پایین‌تر (منفی) تشکیل می‌دهد، در این حالت شاهد یک واگرایی معمولی مثبت + (RD) بوده و انتظار بازگشت روند وجود دارد.

2) واگرایی معمولی منفی

در این حالت شاهد آن هستید که اندیکاتور در ناحیه اشباع خرید، یک سقف پایین‌تر تشکیل می‌دهد اما قیمت یک سقف بالاتر تشکیل داده و قیمت اندیکاتور را تایید نمی‌کند. در این حالت یک واگرایی معمولی منفی - (RD) وجود دارد.

3) واگرایی مخفی مثبت

در حالت سوم اندیکاتور یک کف پایین‌تر تشکیل می‌دهد اما قیمت یک کف بالاتر تشکیل می‌دهد. در واقع اندیکاتور، قیمت را تایید نمی‌کند. در این حالت واگرایی مخفی مثبت + (RD) بوده و انتظار ادامه روند وجود دارد.

4) واگرایی مخفی منفی

در حالت آخر همان‌طور که در تصویر زیر مشاهده می‌کنید، اندیکاتور یک سقف بالاتر تشکیل می‌دهد اما قیمت یک سقف پایین‌تر تشکیل داده و اندیکاتور آن را تایید نمی‌کند. در این‌صورت شاهد یک واگرایی مخفی منفی - (RD) بوده و انتظار ادامه روند نزولی وجود دارد.

استراتژی معاملاتی برای واگرایی در RSI

با استفاده از واگرایی اندیکاتور RSI می‌توان نقاط ورود و خروج را شناسایی نمود. تشخیص واگرایی‌ها کار آسانی است و به‌ راحتی می‌توانید از این موقعیت‌ها سود خوبی کسب کنید.

سیگنال خرید

مطابق شکل زمانی‌که واگرایی معمولی مثبت یا مخفی مثبت دوجو داشته باشد، می‌توان این واگرایی‌ها را به عنوان یک سیگنال صعودی در نظر گرفت. سپس در صورت مشاهده یک کندل صعودی قدرتمند وارد موقعیت خرید شد. توجه داشته باشید که تعیین حدضرر حین ورود به معامله فراموش نشود.

سیگنال فروش

طبق تصاویر زیر در صورتی که شاهد واگرایی معمولی منفی یا مخفی منفی باشید، می‌توان این واگرایی را به عنوان یک سیگنال فروش درنظر گرفت و سپس وارد موقعیت فروش شد.

جمع‌بندی

اندیکاتورها از ابزارهای پرکاربرد تحلیل تکنیکال هستند که می‌توان از آن‌ها در جهت ورود یا خروج به بازار استفاده کرد. لازم به‌ذکر است هیچ‌گاه از ابزارهای تکنیکال به‌تنهایی استفاده نکنید. برای اعتبار بیشتر تحلیل‌های خود بهتر است از سایر ابزارها نیز کمک بگیرید. همچنین توجه کافی داشته باشید که برای ورود به معاملات حتما حدضررهای مورد نظر خود را تعیین کنید. جهت آشنایی با ابزارهای بیشتر و استراتژی‌های متنوع‌تر سایر مقالات سایت اقتصاد بیدار را مطالعه فرمایید.

عناوین مرتبط

آیا نواحی ۳۰ و ۷۰ در اندیکاتور RSI را می‌توان به عنوان مبنا برای بازگشت روند در نظر گرفت؟

خیر. با وجود اینکه نواحی ۳۰ و ۷۰ در اندیکاتور rsi منطقه اشباع فروش و خرید محسوب می‌شوند اما نمی‌توان صرفا به این علت انتظار بازگشت روند را داشت.

آیا می‌توان فقط با تحلیل و تشخیص انواع مختلف واگرایی در اندیکاتور rsi، معامله کرد؟

خیر. سیگنال‌های صادر شده در واگرایی اندیکاتور rsi همچون دیگر ابزارهای تحلیل تکنیکال نیازمند بررسی‌های بیشتر جهت اطمینان از تحلیل صورت گرفته می‌باشند. اقدام به خرید و فروش صرفا بر مبنای واگرایی‌های rsi, اقدامی پر ریسک می‌باشد.

چگونه مانند یک حرفه ای با استفاده واگرایی معامله کنیم؟

آیا می خواهید بدانید که چگونه مانند یک حرفه ای با استفاده از واگرایی معامله کنید؟ من در اغلب مواقع بر اساس قوانین سیستم معاملاتی تاپ داگ (Top Dog) یا سیستم های دیگر, در معاملاتم از واگرایی بین اندیکاتورهای MACD, استوکاستیک (stochastic) یا RSI و قیمت استفاده می کنم. معامله با استفاده از واگرایی برای بسیاری از سیستم های سودآوری که من از انها استفاده کرده ام ضروری است.

یادگیری استراتژی معامله با واگرایی باید یکی از اولیت های اصلی هر معامله گری باشد.

در این مقاله قصد دارم برای شما توضیح دهم که واگرایی چیست , چکونه می توان از ان برای به دست آوردن یک جایگاه برتر معامله بر اساس واگرایی‌ها در بازار استفاده کرد و چگونه
می توانید از این اطلاعات برای بالا بردن سطح معاملات خود استفاده نمایید.

واگرایی چیست؟

واگرایی در چارت های معاملاتی زمانی ایجاد می شود که حرکات قیمتی (پرایس اکشن) با حرکت اندیکاتورهای های مختلف مانند MACD, نوسانگر استوکاستیک , RSI و غیره متفاوت است. گمان می رود که واگرایی نشان دهنده کاهش ممنتومی است که هنوز در قیمت بازتاب معامله بر اساس واگرایی‌ها پیدا نکرده است و می تواند نشان دهنده زودهنگام یک برگشت قیمت در اینده باشد.

برای مثال وقتی من از سیستم معاملاتی تاپ داگ استفاده می کنم به دنبال دوره هایی هستم که در انها قیمت, اوج های پایینتری را تشکیل می دهد در حالی که اندیکاتور نوسانگر استوکاستیک اوج های بالاتری را ایجاد میکند (واگرایی استوکاستیک صعودی) یا دوره هایی که قیمت , اوج های بالاتری را تشکیل می دهد اما اندیکاتور نوسانگر استوکاستیک اوج های پایین تر را تشکیل می دهد (واگرایی استوکاستیک نزولی).

من در اغلب مواقع از استراتژی معاملاتی واگرایی MACD استفاده می کنم (طبق تجربه ی من, MACD قدرتمندترین فرم واگرایی است). من با واگرایی RSI به ندرت معامله انجام می دهم اما ان هم می تواند درست همانقدر قدرتمند باشد البته تا وقتی که شما یک استراتژی معاملاتی داشته باشید که از ان به شکل مناسب استفاده نمایید.

چگونه با واگرایی MACD, استوکاستیک و RSI مانند یک حرفه ای معامله کنیم

در چارتهای زیر می توانید مثالهای خوبی از چگونگی معامله با واگرایی با اندیکاتورهای RSI, MACD و استوکاستیک و قیمت را مشاهده کنید. نکته کلیدی و اینکه چه چیزی حرفه ای ها را از معامله گر متوسط بازنده متمایز میسازد در چگونگی ترکیب استراتژیهای معاملاتی با دیگر استراتژیهای معاملاتی سوداور توسط حرفه ای ها است.

در زمان معامله با الگوهای واگرایی می توانید از انواع مختلف سیگنالهای معاملاتی پشتیبان استفاده کنید اما در این مقاله ما برای به دست اوردن ورودی های سواور , سیگنالهای حرکات قیمتی را با سیگنالهای واگرایی مان ترکیب خواهیم کرد. شما می توانید اموزش هایی در مورد هر یک از این سیگنالهای کندل را در دوره رایگان حرکات قیمتی من دریافت کنید.

در همه مثالهایی که در این مقاله گنجانده ام واگرایی صعودی به رنگ سبز و واگرایی نزولی به رنگ قرمز نشان داده شده است. اولین مثال , واگرایی MACD است که می تواند بین قیمت و خط MACD (ابی) یا هیستوگرام (خاکستری) رخ دهد. در تصویر زیر شما می توانید مثالهایی از چگونگی معامله با واگرایی بر اساس MACD را ببینید که اولین انها واگرایی خط MACD صعودی است.

معامله با واگرایی بر اساس MACD

الگوی هارامی (harami) صعودی در فرود پایینتر در قیمت تشکیل شده در حالی که خط MACD یک کف دوتایی ایجاد کرده است. گرچه الگوی هارامی به تنهایی نسبتا ضعیف است, ترکیب ان معامله بر اساس واگرایی‌ها با واگرایی MACD به الگوی هارامی ما قدرت می دهد, الگوی هارامی مانند یک لیزر متمرکز بر نقطه ورودی برای معامله واگرایی MACD ما عمل کرده و نقاط ورودی را نشان میدهد.

دو مثال بعدی (بالا) واگرایی هیستوگرام MACD نزولی را نشان میدهد. در ابتدا قیمت یک اوج دو تایی تشکیل میدهد در حالی که هیستوگرام اوج های پایینتری تشکیل میدهد. سپس قیمت, سه اوج متوالی بالاتر را تشکیل میدهد و هیتسوگرام سه اوج متوالی پایینتر ایجاد میکند. در هر دو مورد ما الگوهای پوشای نزولی را برای کمک به تعیین زمان ورودمان استفاده کرده ایم.

معامله با واگرایی با اندیکاتور نوسانگر استوکاستیک و یک نمونه از واگرایی استوکاستیک

در چارت بالا دو نمونه از چگونگی معامله با واگرایی با اندیکاتور نوسانگر استوکاستیک و یک نمونه از واگرایی استوکاستیک را می بینید که باید انها را ندیده بگیرید. بیشتر معامله گران از واگرایی استوکاستیک از خط D% اهسته تر (خاکستری) استفاده می کنند گرچه برخی از تکنیک های معامله واگرایی مانند الگوهای “شانس دوم” که در دوره معاملات تاپ داگ اموزش داده شده است بر خط سریع K% (قرمز) هم اتکا دارند.

دو مثال اول واگرایی استوکاستیک نزولی با الگوهای کندل پوشای نزولی همراه بود که به ما در انتخاب نقطه ورودی دارای احتمال بالای موفقیت , کمک میکند. گرچه اخرین مثال در اوج دوم یا سوم دارای هیچ گونه الگوی با ارزش کندل نیست پس باید انها را ندیده بگیریم.

معامله با واگرایی با اندیکاتور RSI

اخرین چارت (بالا) دو مثال در مورد چگونگی معامله با واگرایی با اندیکاتور RSI را نشان میدهد. یادگیری چگونگی معامله RSI ممکن است دشوار باشد. شما متوجه خواهید شد که خط RSI به اندازه بسیار اندکی بالا و پایین می رود پس نمی توانید برای معامله واگرایی RSI خود فقط بر این اوج ها یا فرود های RSI تکیه کنید.

باید مطمئن شوید که اوج ها و فرودهایی که معامله واگرایی RSI خود را بر پایه ان استوار می کنید دارای اوج ها یا فرودهای قابل تشخیص در قیمت باشد. این در زمان معامله با MACD, استوکاستیک یا واگرایی RSI هم صدق میکند اما این مشکل در مورد RSI شدید تر است.

مثال اول واگرایی در چارت بالا, واگرایی RSI صعودی است که با یک الگوی کندل هارامی صعودی همراه بود. سپس ما یک مثال از واگرایی RSI نزولی داشتیم که با یک الگوی کندل پوشای نزولی همراه بود.

ممکن است متوجه شده باشید یا نشده باشید که همه این مثالهای واگرایی به یک دوره زمانی مشابه مربوط هستند. برخی معامله گران تمایل دارند این سه اندیکاتور را روی یک چارت قرار دهند. وقتی دو یا تعداد بیشتری از اندیکاتورها, به طور همزمان واگرایی را نشان بدهند معامله گران می توانند برخی از ورودیهای معاملاتی دارای احتمال بالای موفقیت را تشخیص دهند.

یادگیری در مورد چگونگی معامله با واگرایی , یک یادگیری قدرتمند است اما سیگنالهای واگرایی باید تنها به عنوان نشانگرهای فرصتهای معاملاتی احتمالی در نظر گرفته شود – نه برای خرید یا فروش.

معامله کردن از طریق واگرایی ها

چی می شد اگر راه کم خطری برای فروختن نزدیک به سقف و خریدن نزدیک به کف یک روند وجود داشت؟ چی می شد اگر شما همین حالا در یک پوزیشن بلند می بودید و می توانستید پیش بینی کنید که جای ایده آل خروج کجاست؟ این مقاله می تواند به شما کمک کند نه تنها کم تر از گذشته ضرر کنید، بلکه سودتان از همیشه بیشتر شود و بتوانید استون مارتین مورد علاقه تان را زودتر بخرید. چطور؟ به این شکل که با روشی که امروز یاد می گیرید، روند بدون خبر دادن به شما مسیرش را عوض نمی کند. چی می شد اگر می دانستید که یک جفت ارز دارد به کاهش ادامه می دهد اما می شد با قیمت بهتر آن را در پوزیشن کوتاه یا ریسک ورود کم تر معامله کرد؟

برای همه ی وضعیت هایی که در بالا شرح دادیم، راهکاری وجود دارد که همان طور که از تیتر پیداست، معامله از طریق واگرایی نام دارد. به طور خلاصه، واگرایی را می شود با مقایسه کردن پرایس اکشن و حرکت یک اندیکاتور مشاهده کرد. واقعاً تفاوتی ندارد که از کدام اندیکاتور استفاده می کنید. می توانید از RSI، MACD، استاکستیک، CCI و … استفاده کنید.

یک چیز عالی در مورد واگرایی این است که می توانید از آن به عنوان یک اندیکاتور برجسته استفاده کنید و بعد از مقداری تمرین، تشخیصش کار سختی نخواهد بود. هنگامی که واگرایی ها را به طور صحیح معامله کنید، می توانید به سودآوری مداوم برسید. یکی از چیزهای خوب دیگر واگرایی ها این است که معمولاً نزدیک کف می خرید و نزدیک سقف می فروشید. این موضوع ریسک معاملات شما را نسبت به پتانسیل سودتان به شدت کاهش می دهد. عالی نیست؟ حالا همان طور که پشت فرمان ماشین مورد علاقه تان نشسته اید، به ادامه ی مقاله توجه کنید.

چگونه می توانیم واگرایی ها را معامله کنیم؟
فقط به بالاها و پایین های بالاتر فکر کنید. قیمت و نیروی حرکت در حالت استاندارد مثل هانسل و گرتل، بتمن و رابین و جی زی و بیانسه و نمک و فلفل، دست در دست هم حرکت می کنند. متوجه شدید؟ بسیار عالی. حالا همه چیز ساده تر شد. اگر قیمت دارد بالاهای بالاتر ایجاد می کند، اسیلاتور هم باید بالاهای بالاتر ایجاد کند. اگر قیمت دارد پایین های بالاتر ایجاد می کند، اسیلاتور هم باید در حال انجام همین کار باشد. اگر این طور نباشد، به این معنی است که قیمت و اسیلاتور در حال واگرا شدن از یکدیگر هستند. اسم واگرایی را هم به همین دلیل به واگرایی داده اند. معامله از طریق واگرایی یک ابزار فوق العاده در جعبه ابزار معاملاتی شماست زیرا واگرایی ها به شما اطلاع می دهند که یک پتانسیل زودگذر در جریان است و شما باید توجه بیشتری به معاملات داشته باشید. استفاده از معاملات واگرایی می تواند در شناسایی روندی که دارد ضعیف می شود یا معکوس نیروی حرکت به شما کمک کند. گاهی نیز می توانید از واگرایی به عنوان سیگنال ادامه ی روند استفاده کنید.

دو نوع واگرایی داریم:

در این مرحله، به شما یاد می دهیم که چگونه این واگرایی ها را شناسایی و معامله کنید.

واگرایی عادی
یک واگراییِ عادی واگرایی یا دیورجنسی است که به عنوان نشانه ی وقوع معکوس روند استفاده می شود.

• دو نوع واگراییِ عادی وجود دارد: صعودی و نزولی.

واگرایی عادی صعودی:
اگر قیمت در حال ایجاد پایین های پایین تر باشد اما اسیلاتور در حال ایجاد پایین های بالاتر باشد، در نظر می گیریم که یک واگرایی عادی صعودی داریم. این اتفاق معمولاً در پایان یک روند نزولی اتفاق می افتد. بعد از ایجاد دومین کف، اگر اسیلاتور موفق نشود پایین جدیدی ایجاد کند، احتمال دارد که قیمت افزایش یابد زیرا قیمت و نیروی حرکت معمولاً در یک خط حرکت می کنند.

در زیر تصویری از یک واگرایی عادلی صعودی می بینیم:

واگرایی عادی نزولی:
حالا اگر قیمت دارد بالای بالاتر ایجاد می کند اما اسیلاتور در حال ایجاد بالای پایین تر است، با یک واگرایی عادی نزولی مواجهیم. این نوع واگرایی در یک روند صعودی ایجاد می شود. بعد از اینکه قیمت سقف دوم را ایجاد کرد، اگر اسیلاتور سقف پایین تری ایجاد کند، می توانید انتظار داشته باشید که قیمت معکوس شود و افت کند. در عکس زیر، می بینیم که بعد از ایجاد سقف دوم، قیمت معکوس می شود.

همانطور که در تصاویر بالا می بینید، واگرایی عادی وقتی به بهترین شکل استفاده می شود که بخواهیم کف و سقف ها را انتخاب کنیم. درواقع به دنبال ناحیه ای می گردیم که قیمت متوقف و معکوس می شود. اسیلاتورها به ما سیگنال می دهند که نیروی حرکت دارد تغییر می کند و با وجود اینکه قیمت بالای بالاتر یا پایین پایین تری ایجاد کرده، احتمال پایدار شدنش بسیار کم است. حالا که متوجه شدید یک واگرایی عادی چیست، وقتش رسیده که دومین نوع واگرایی ها، یعنی واگرایی پنهان را یاد بگیرید. نگران نباشید. واگرایی پنهان آن قدرها هم که فکرش را می کنید پنهان نیست و رازی نیست که شما نتوانید از آن سردربیاورید. تنها به این دلیل به آن پنهان، مخفی یا Hidden می گویند که درون روند فعلی پنهان شده است.

واگرایی های پنهان یا مخفی فارکس
تا این قسمت از درس با مفهوم واگرایی عادی آشنا شنید. در ادامه به واگرایی پنهان می پردازیم. واگرایی ها نه تنها سیگنال یک معکوس روند بالقوه را مخابره می کنند، بلکه می توانند به عنوان سیگنال ادامه ی روند در نظر گرفته شوند. همیشه به یاد داشته باشید که روند دوست شماست. پس هر وقت سیگنالی دریافت کردید که روند ادامه می یابد، خوش به حالتان! واگرایی پنهان صعودی وقتی اتفاق می افتد که قیمت در حال ایجاد کف های بالاتر است اما اسیلاتور دارد کف پایین تری را نشان می دهد.

واگرایی پنهان صعودی:
این پدیده را وقتی می بینیم که جفت ارز در روند صعودی است. وقتی قیمت یک کف بالاتر ایجاد می کند، نگاه کنید که آیا اسیلاتور هم دارد همین کار را انجام می دهد؟ اگر اسیلاتور این کار را انجام نداد و به جای آن، یک کف پایین تر ایجاد کرد، پس با واگرایی پنهان مواجهیم.

واگرایی پنهان نزولی:
در پایان به واگرایی پنهان نزولی می پردازیم. این اتفاق را وقتی در نمودار مشاهده می کنیم که قیمت یک بالای پایین تر ایجاد کند اما اسیلاتور بالای بالاتر ایجاد کند. حتماً حدس می زنید که این اتفاق در یک روند نزولی اتفاق می افتد. وقتی واگرایی پنهان نزولی می بینید، جفت ارز احتمالاً مسیر رو به پایین یا روند نزولی خود را ادامه می دهد.

اگر یک دنبال کننده ی روند هستید، پس باید زمان کافی به پیدا کردن واگرایی های پنهان اختصاص بدهید. اگر این اتفاق بیفتد این شانس را دارید که خیلی زود وارد روند شوید و از آن سود ببرید. عالی نیست؟ به یاد داشته باشید که واگرایی های عادی سیگنال معکوس روند و واگرایی های پنهان سیگنال ادامه یافتن روند هستند.

تکنیک های ورود به بازار - قسمت 1

واگرایی‌ها بیانگر ضعف شدید معامله گران جاری می باشند. اما برای ورود به معامله مجاز نیستیم به دلیل ضعف معامله گران جاری ورود کنیم بلکه باید به دنبال قدرت معامله گران مقابل باشیم. مثلاً اگر در یک کف، واگرایی مثبت شکل بگیرد بیانگر ضعف فروش است اما برای خرید باید منتظر بمانیم خریداران از خود قدرت نشان بدهند. بر اساس روش های مرسوم مدیریت سرمایه گذاری، حجم ورود به معاملات بر اساس ریسک تعریف شده در کنار حد زیانی که معامله بر اساس واگرایی‌ها تعریف می کنیم مشخص می شود. مثلا اگر شخصی در نظر دارد ۵٪ از سرمایه خود را در یک معامله ریسک کند باید فاصله حد زیان تا قیمت فعلی را مشخص کند و معادل ریالی ۵٪ از حساب خود را بر فاصله قیمت فعلی و حد زیان تقسیم کند تا تعداد سهامی که باید بخرد مشخص شود.

فرض کنیم شخصی ١٥٥ میلیون تومان سرمایه دارد و می خواهد در هر سهمی که سرمایه گذاری می کند ماکزیمم ریسکش معادل ۵٪ سرمایه یعنی ۵ میلیون تومان باشد. این شخص سهمی را در نرخ ۵۰۰ تومان خریده و حد زیان خود را روی ۴۰۰ تومان تنظیم کرده است، بنابراین فاصله ۴۰۰ تا ۵۰۰ که صد تومان است ریسک این سهم محسوب می شود. ۵ میلیون تومان تقسیم بر ۱۰۰ تومان می شود ۵۰ هزار سهم. بنابراین این شخص می تواند ۵۰ هزار سهم بخرد که در صورت افت قیمت به ۴۰۰ تومان تنها ۵٪ از سرمایه اش کسر می شود. بنابراین مشخص شدن تعداد سهام یا حجم سرمایه گذاری، ارتباط مستقیمی با مشخص شدن حد زیان دارد. اما در واگرایی ها، علی الخصوص واگرایی معمولی، معمولا حد زیان به دلیل اینکه در انتهای یک روند اتفاق می افتد، مشخص نیست. بنابراین باید با تکنیک هایی حد زیان را برایش مشخص کنیم . به تکنیکی که دنبال ورود به معامله هستیم ولی حد زیانش مشخص نیست و باید بعد از شکسته شدن یک محدوده ورود کنیم تکنیک " تریگری " گفته می شود.

در این مقاله در نظر داریم در خصوص تکنیک های تریگری صحبت کنیم. تکنیک‌های معامله بر اساس واگرایی‌ها تریگری بسیار گسترده می باشد. در این قسمت به ترتیب اولویت در خصوص این تکنیک ها صحبت می شود. در ابتدا تکنیک های اصلی ذکر می شود و در انتها تکنیک های فرعی در خصوص اش صحبت خواهد شد. لازم به ذکر است وقتی می توانیم از تکنیک های اصلی استفاده کنیم تکنیک های فرعی نباید مورد استفاده قرار گیرد. از تکنیک های فرعی زمانی مجازیم استفاده کنیم که با تکنیک های اصلی نتوانیم تریگر بگیریم.

تکنیک‌های اصلی تریگری

شکسته شدن خط روند

اصلی ترین روش تریگری، شکسته شدن خط روند در گام آخر حرکت می باشد. وقتی در یک نمودار واگرایی معمولی شکل می گیرد بیانگر ضعف معامله‌گران گام آخر است. برای گام آخر یک خط روند ترسیم می کنیم در صورت شکسته شدن رسماً سیگنال ورود می گیریم. به عنوان نمونه در شکل زیر که مربوط به سهام فرآور است، یک واگرایی مثبت آشکار داریم که بیانگر ضعف فروش است. با شکسته شدن خط روند نزولی، وارد معامله خرید می شویم. وقتی خط روند در محدوده 254۰7 ریال شکسته می شود حد زیان این معامله زیر 18204 ریال تنظیم می شود.

در حقیقت دلیل اینکه برای ورود به معامله با واگرایی مثبت شکل گرفته اکتفا نمی کنیم، عدم مشخص شدن حد زیان واضح است. یعنی چنانچه در همان محدوده 18204 ریال بخواهیم وارد معامله خرید شویم مشخص نیست که از چه محدوده ای پایین تر برود تحلیل ما اعتبار ندارد، بنابراین برای ورود به معامله حتماً باید با مشخص شدن ریسک دست به معامله زد. به عنوان نمونه ای دیگر در سهم فباهنر، شاهد واگرایی منفی هستیم که پس از شکسته شدن خط روند صعودی مجاز به معامله فروش با حد زیان 34447 هستیم.

در واقع تکنیکی که از آن استفاده می شود در گام اول، ضعف معامله گران جاری را بررسی می کند پس از آن دنبال قدرت معامله گران پر زور طرف مقابل است. در حقیقت در شکل فوق با واگرایی منفی که شکل گرفته، برداشت بازار ضعف خریدی است که وجود دارد و با قدرت فروشی که پس از شکسته شدن خط روند صعودی اتفاق می افتد وارد معامله فروش می شویم. در بسیاری از مواقع وقتی نشانه های ضعف هویدا می شود، در جهت مقابل، قدرت وارد بازار نمی شود و باعث می گردد ریتم حرکتی فعلی بازار صرفاً متوقف شود و نمودار به معامله بر اساس واگرایی‌ها حالت خنثی در بیاید و شاهد چرخش در بازار نباشیم.

شکسته شدن مینور

در صورتی که گام نهایی حرکت بازار خط روندی نداشته باشد و نتوانیم از خط روند استفاده کنیم با شکسته شدن مینور قبل وارد معامله می شویم، به عبارتی با این تکنیک بعد از اتمام یک روند کوتاه مدت و بی اعتبار شدن تعریف روند می خواهیم وارد معامله شویم. به عنوان نمونه در شکل زیر که مربوط به سهم ایران خودرو می باشد، شاهد تشکیل RD+ هستیم. در ریتم کاهشی به شکل واضح نمی توان خط روند نزولی رسم کرد، بنابراین معامله گران پس از شکسته شدن مینور قبلی وارد معامله خرید می شوند.

وقتی معامله خرید انجام شد، حد زیان معامله، کفی است که از آن قیمت خیز برداشته است. در واقع خریدار بعد از اینکه ضعف را در فروشنده در قالب یک RD+ دید، به خریداران پر قدرتی که مینور قبل را شکستند اعتماد می کند و وارد معامله خرید می شود. در محدوده قیمتی که RD+ اتفاق می افتد به این دلیل نمی توان بدون تریگر وارد معامله خرید شد که نمی توان ریسک سنجی نمود و در صورتی که ریسک مشخص نشود حجمی نمی توان مشخص کرد. بنابراین لزوم تریگر گرفتن در بازار بر می گردد به ریسک سنجی و کنترل ریسکی که باید انجام گیرد. به عنوان مثالی دیگر، در شکل زیر در سهم خمحرکه، در دو تنظیم مک دی شاهد واگرایی منفی هستیم، بنابراین به دلیل ضعفی که در خرید وجود دارد دنبال فرصت‌های معاملاتی فروش هستیم. به محض شکسته شدن کف مینوری قبل، رسماً سیگنال فروش صادر می شود.

وقتی سطح مینوری که در تصویر مشخص است شکسته می شود، حد ضرر در سقف اصلی تنظیم می گردد. با اینکه در تصویر فوق قیمت کمی هم بالا آمد اما موفق نشد سطح سقف را بشکند و حد ضرر را فعال نماید. منطق استفاده از مینورها تکمیل ریز موج های الیوتی است. زمانی که قیمت معامله بر اساس واگرایی‌ها از یک ریز موج خود پایین تر یا بالاتر برود رسما بیانگر پایان یک ترکیب کوتاه مدت افزایشی یا کاهشی می باشد. بنابراین با این منطق از تریگرهای مینوری استفاده می کنیم.

در " قسمت دوم " این مقاله به موضوع شکسته شدن باند چنگال و همچنین تکنیک های فرعی تریگری می پردازیم.

واگرایی در تحلیل تکنیکال چیست و چگونه از آن استفاده کنیم؟

واگرایی در تحلیل تکنیکال زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک سهم و شاخص آن برخلاف همدیگر حرکت کنند. شاید برای شما هم جالب باشد که چرا این اتفاق می‌افتد و چطور باید آن را به درستی تشخیص دهیم؟ در این مقاله می‌خواهیم درباره بررسی نمودار قیمتی دارایی‌ها صحبت کنیم. یکی از چیزهایی که در این مقاله بررسی می‌کنیم، مشاهده واگرایی در نمودار‌ها است. پس در ابتدا به مفهوم واگرایی در تحلیل تکنیکال می‌پردازیم و در ادامه انواع واگرایی‌های موجود را به همراه شکل توضیح خواهیم داد. با مدرسه تحلیل همراه باشید.

واگرایی چیست؟

واگرایی حالتی است که قیمت یک دارایی در جهت مخالف یک اندیکاتور یا برخلاف سایر داده‌ها حرکت می‌کند. همچنین هشداری است مبنی بر ضعف یا تایید روند فعلی قیمت است. در بعضی موارد ممکن است منجر به تغییر جهت قیمت شود. خوب است بدانید دو نوع واگرایی مثبت و منفی وجود دارد:

• واگرایی مثبت یعنی احتمال رشد قیمت

• واگرایی منفی یعنی افت قیمت

شکل زیر نشان‌دهنده واگرایی در سهام شرکت ایران خودرو (خودرو) است.

همان طور که گفتیم واگرایی هنگامی اتفاق می‌افتد که نمودار قیمت خلاف جهت اندیکاتور تکنیکال (Technical Indicator) حرکت کند.

واگرایی به شما چه می‌گوید؟

واگرایی در تحلیل تکنیکال یک ابزار کمکی است در جهت نشانه هایی مبنی بر ضعف روند جاری قیمت یا تایید ادامه حرکت قیمت با توجه به روند جاری بازار. در واقع واگرایی مثبت وقتی رخ می‌دهد که قیمت یک دارایی در حال افت است، در حالی که اندیکاتور شروع به صعود می‌کند. برعکس، واگرایی منفی زمانی است که قیمت در حال افزایش است اما اندیکاتور شروع به نزول می‌کند.

معامله گران از واگرایی ها برای ارزیابی رفتار قیمت دارایی در جهت مشخص نمودن نقاط چرخش قیمت استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، معامله گران و تحلیل گران می‌توانند با استفاده از اندیکاتور (RSI) روی نمودار قیمت واگرایی را بررسی کنند. اگر در نمودار قیمت شاهد ایجاد کف و سقف‌های بالاتر باشیم، در حالت ایده آل اندیکاتور RSI نیز معامله بر اساس واگرایی‌ها همان رفتار مشابه قیمت را دنبال می‌کند. اما اگر اندیکاتور RSI شروع به ساختن کف و سقف‌های پایین‌تر کند، هشداری بر ضعف روند و واگرایی منفی را نشان می‌دهد. بنابراین معامله‌گر می‌تواند تعیین کند که آیا می‌خواهد از موقعیت خارج شود یا در صورتی که قیمت شروع به کاهش کند، یک حد ضرر جدید تعیین کند.

واگرایی مثبت وضعیت مخالف است. تصور کنید که قیمت یک سهم در حال افت و ایجاد کف و سقف‌های پایین‌تر باشد، در حالی که اندیکاتور RSI در حال ایجاد کف و سقف بالاتر باشد. معامله گران ممکن است به این نتیجه برسند که به زودی روند قیمت معکوس شود.

تفاوت بین واگرایی و تایید

واگرایی حالتی است که نمودار قیمت و اندیکاتور خلاف یکدیگر رفتار نمایند. تایید حالتی است که اندیکاتور و نمودار قیمت یا چند اندیکاتور هم جهت یکدیگر حرکت نمایند. اگر قیمت در حال حرکت به سمت بالا باشد، معامله‌گران تمایل به تایید رفتار قیمت توسط اندیکاتور‌ها دارند.

محدودیت های استفاده از واگرایی

با توجه به استراتژی های مختلفی که در تحلیل تکنیکال وجود دارد معامله گران نباید صرفا از واگرایی‌ها به منظور دریافت سیگنال خرید و فروش استفاده نمایند بلکه باید سایر گواه های تحلیلی در کنار واگرایی‌ها بررسی شود تا بتوانند با دقتی بالاتر نقاط چرخش قیمت و تغییر روند را درک کنند چرا که زمانی که واگرایی اتفاق می‌افتد، به این معنی نیست که قیمت معکوس می‌شود یا به زودی یک حرکت معکوس رخ می‌دهد. واگرایی می‌تواند برای مدت طولانی ادامه داشته باشد.

انواع واگرایی در تحلیل تکنیکال

به طور کلی سه نوع واگرایی وجود دارد:

• منظم یا کلاسیک (RD)

• مخفی(HD)

• مبالغه شده (ED)

واگرایی کلاسیک یا منظم در پایان یک روند یافت می‌شود، در حالی که واگرایی‌های مخفی مثبت (HD+) و مخفی منفی (HD-) الگوهای قدرتمندی هستند که در میانه روند مشاهده می‌شوند. آنها نشانگر ادامه روند اصلی هستند. تشخیص واگرایی مخفی کمی دشوارتر است، اما می تواند یک الگوی قدرتمند در جهت تایید روند جاری قیمت باشد.

هر سه نوع واگرایی اغلب در نمودارهای قیمت ظاهر می‌شوند. معامله‌گران با شناسایی این واگرایی‌ها، می‌توانند فرصت‌های معاملاتی خوبی را ببینند.

واگرایی منظم یا کلاسیک (RD) چیست؟

واگرایی منظم زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی در حال ایجاد کف و سقف بالاتر باشد، اما اندیکاتور در حال افت باشد که به آن واگرایی منفی(RD-) می‌گوییم. همچنین در صورتی که قیمت در حال ایجاد کف و سقف پایین‌تر باشد و اندیکاتور در حال صعود باشد واگرایی مثبت(RD+) بوجود می‌آید.

شکل زیر یک واگرایی مثبت(RD+) در نماد شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) را نشان می‌دهد.

همین اتفاق می تواند در جهت مخالف نیز رخ دهد.

شکل زیر بیانگر واگرایی منفی (RD-) در نماد شرکت ایران خودرو (خودرو) است.

واگرایی مخفی (HD) چیست؟

همانطور که گفتیم واگرایی مخفی (HD) در طول یک روند تشکیل شده و نشان دهنده ادامه روند است. از نظر تأیید ادامه روند می‌توان گفت که واگرایی مخفی همانند الگوهای ادامه دهنده عمل می‌کنند. برای بررسی این واگرایی در روند صعودی دو کف متناظر ابتدای روند و در روند نزولی دو سقف متناظر اول در نمودار قیمت و اندیکاتور با یک خط به هم وصل شده و شیب این دو خط را نسبت به هم می‌سنجیم. هنگامی که شیب دو خط غیر هم علامت باشند، واگرایی مخفی ایجاد می‌شود.

به بیان دیگر، در روند صعودی کف‌های بالاتر تشکیل می‌شود. در حالی که در اندیکاتور کف‌های پایین‌تر ایجاد می‌شود و در روند نزولی سقف‌های پایین‌تر را در نمودار قیمت شاهد هستیم. این در حالی است که در اندیکاتورها سقف‌های بالاتری شکل گرفته است.

واگرایی مخفی مثبت (HD+)

اکنون با مفهوم واگرایی مخفی آشنا شدید، به بررسی چند مثال در بازار سرمایه می‌پردازیم تا تأثیر این واگرایی‌ها را بررسی کنیم. در ابتدا به بررسی واگرایی مخفی مثبت (HD+) می‌پردازیم:

مثال زیر بیانگر رفتار قیمت در ماه‌های خرداد و تیر سال ۱۳۹۷ در شاخص کل بورس است، شاخص پس از یک صعود دو هفته‌ای وارد فاز اصلاح شد و تا سطح ۳۸.۲ فیبوناچی جنبش قبل ریزش داشت. در انتها با ساخت کف و سقفی مینور شروع به صعود کرد که با توجه به شکل واگرایی مخفی شکل گرفته در این برهه زمانی نشان‌دهنده ادامه روند صعودی بوده است.

واگرایی مخفی منفی (HD-)

اکنون به بررسی واگرایی‌های مخفی منفی در بازار سرمایه می‌پردازیم:

بعد از شروع ریزش بزرگ بیت کوین در دسامبر سال ۲۰۱۷، در دسامبر سال ۲۰۱۸ یک صعود اتفاق افتاد که برای بسیاری شروع جنبش جدید را نوید می‌داد. ولی این صعود در ژوئن سال ۲۰۱۹ به اتمام رسید و ریزش بعد از خود را با دو واگرایی مخفی حول سطح استاتیک روانی ۱۰.۰۰۰ دلار تأیید کرد که تا مارس ۲۰۲۰ ادامه داشت و سپس مجدداً شروع به افزایش قیمت کرد.

چه زمان از واگرایی منظم یا مخفی استفاده کنیم؟

واگرایی‌ها در نقاط مختلف یک روند شناسایی می‌شوند و هر کدام می تواند برای یک معامله‌گر به عنوان ابزار کمکی در کنار تحلیل مورد استفاده قرار گیرند.این ابزار زمانی کاربردی خواهد بود که بر اساس تحلیل، قیمت در یک محدوده یا سطح حمایت و مقاومت قرار گرفته باشد. واگرایی‌های منظم در انتهای یک روند شناسایی شده و نشان‌دهنده تغییر روند هستند. در حالی که واگرایی مخفی در طول روند شکل می‌گیرد و نشان‌دهنده ادامه روند مدنظر است.

اندیکاتور‌های مورد استفاده در واگرایی

از اندیکاتورهای مورد استفاده برای بررسی واگرایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• MACD (Moving Average Convergence Divergence)
• RSI (Relative Strength Index)
• Stochastic Oscillator

واگرایی مخفی با استفاده از مکدی (MACD)

اندیکاتور مکدی (MACD) دارای سه بخش است:

۱.MACD line
۲. MACD signal line
۳. هیستوگرام (Histogram)

هنگام استفاده از اندیکاتور مکدی (MACD) برای شناسایی واگرایی‌ها، می‌توانید از هر یک از این سه بخش استفاده کنید. برای تشخیص واگرایی به همه آنها نیاز ندارید. سپس جهت روند را تعیین کنید. اگر روند صعودی باشد، ما به دنبال واگرایی مخفی مثبت (HD+) خواهیم بود. اگر روند نزولی است، به دنبال واگرایی مخفی منفی (HD-) باشید.

شکل زیر بیانگر واگرایی مخفی مثبت (HD+) در روند صعودی نماد شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) است.

شکل زیر نشان دهنده واگرایی مخفی منفی (HD-) در نماد شرکت ایران خودرو (خودرو) است.

تشخیص واگرایی مخفی با استفاده از اندیکاتور استواستیک

اندیکاتور Stochastic یک نوسان‌گر یا اسیلاتور است که توسط دو خط در زیر نمودار ترسیم می‌شود. مقدار ورودی‌ها را می‌توان به صورت 14-3-3 تنظیم کرد.

در بالا، شاهد یک واگرایی مخفی منفی (HD-) در نمودار بیت کوین در تایم فریم روزانه در یک روند نزولی است.

این الگو نشان می دهد که تثبیت روند نزولی قبلی به پایان رسیده است و بیت کوین ممکن است به سقوط ادامه دهد.

استفاده از واگرایی مخفی در تحلیل تکنیکال

یادگیری شناسایی واگرایی مخفی در نمودارها دشوار نیست، زمانی که الگو را دیدید، چه اقدامی انجام می دهید؟

مراحل زیر را برای انجام معاملات خود در نظر گیرید.

مرحله ۱: معاملات خود را فیلتر کنید

شما باید همیشه روند اصلی نمودار قیمت را بررسی کنید، اگر روند اصلی صعودی است، به دنبال واگرایی مخفی مثبت (HD+) باشید و از معامله بر اساس واگرایی‌ها آن به عنوان سیگنال خرید استفاده کنید. الگوهای واگرایی مخفی منفی (HD-) را در یک روند صعودی نادیده بگیرید.

در روند نزولی برعکس عمل کنید: به دنبال واگرایی مخفی منفی (HD-) باشید و الگوهای صعودی را نادیده بگیرید. وقتی الگوی واگرایی مخفی منفی (HD-) را دیدید، به دنبال فروش باشید.

اگر الگوی واگرایی مخفی با جهت روند بزرگتر همسو شود، سیگنال قابل اعتمادتری معامله بر اساس واگرایی‌ها معامله بر اساس واگرایی‌ها دریافت خواهید کرد.

مرحله ۲: حد ضرر داشته باشید

بعد از اینکه واگرایی مخفی را دیدید که با روند بزرگتر مطابقت دارد، می‌توانید برنامه ریزی معاملاتی مناسب داشته باشید.

پس از مشاهده واگرایی مخفی، حد ضرر را درست فراتر از حد نوسان قیمت اخیر قرار دهید. در مورد واگرایی مخفی مثبت (HD+)، حد ضرر را آخرین کف قیمتی، جایی که سیگنال خرید نشان می‌دهد قرار دهید. در مورد واگرایی مخفی منفی (HD-)، حد ضرر را سقف پیوت، جایی که سیگنال فروش رخ داده است قرار دهید.

مرحله ۳: هدف خود را تعیین کنید

همانطور که می‌دانید، بازارهایی نظیر بازار فارکس و ارز‌های دیجیتال و یا حتی بورس ایران می‌توانند با نرخ‌های شگفت انگیزی رشد داشته باشند. معامله‌گرانی که رویای سودهای بی‌پایان را در سر می‌پرورانند، معاملاتی با پایان باز و بدون برنامه خروج انجام می‌دهند، که این اشتباه است.

بنابراین توصیه می‌شود همواره در معاملات خود هدف قیمتی را مشخص کنید.

محدودیت های یک واگرایی مخفی

با کمی تمرین، الگوهای واگرایی مخفی را می‌توان در بسیاری از نمودارهای قیمت پیدا کرد. با این حال، چند محدودیت وجود دارد که باید از آنها آگاه بود.

اولاً، تشخیص الگوهای واگرایی در معامله بر اساس واگرایی‌ها آینده آسان است، اما به طور بالقوه تشخیص آن در زمان واقعی دشوار است. این به دلیل هیجانات حاکم بر بازار است که شما را در زمان رشد قیمت هیجان زده می‌کند، اما بعداً متوجه خواهید شد که این یک واگرایی پنهان مخفی منفی (HD-) بوده است. سعی کنید احساسات خود را از بازار دور نگه دارید، آشنایی با روانشناسی بازار برای فعالان بازار سرمایه مهم است.

ثانیاً، زمانی که واگرایی مخفی در اواخر روند ظاهر می‌شود، نسبت ریسک به بازده چندان جذاب نخواهد بود.

در نهایت، به عنوان مثال در بازار ارز‌های دیجیتال، الگوهای قیمت برای ارزهای دیجیتال کوچکتر ممکن است به اندازه الگوهایی که در بازارهای بزرگتر مانند بیت کوین و اتریوم پیدا می‌کنید قابل اعتماد نباشد. خریداران و فروشندگان کمتری به بازار کوچکتر علاقه‌مند هستند و این باعث می‌شود که این بازار بیشتر مستعد نوسانات و هیجانات باشد.

واگرایی مبالغه شده (شبهه واگرایی) ED

نوع دیگری از واگرایی نیز با نام واگرایی اغراق آمیز وجود دارد. واگرایی‌های اغراق آمیز شبیه به واگرایی‌های معمولی یا منظم هستند، اما تغییرات ضعیف‌تر و کمتر پیش بینی کننده در نظر گرفته می‌شوند. اصطلاح اغراق‌آمیز به شرایطی اشاره دارد که در آن نوسان‌گر یا قیمت یک مقدار بالا یا پایین را برابر می‌کنند یا در اصطلاح واگرایی با تردید یا شبهه برای معامله‌گر محسوب می‌شود.
واگرایی‌های مثبت (RD) و واگرایی‌های منفی منظم هر دو دارای دو تغییر اغراق آمیز (ED) هستند، بنابراین در مجموع چهار تغییر اغراق آمیز وجود دارد. در این مورد، ما به یک روند صعودی نگاه می‌کنیم که در آن قیمت در حال تثبیت است اما RSI افزایش در حرکت را نشان می‌دهد.

شکل زیر نمایش واگرایی مبالغه شده( شبهه واگرایی) ED ( واگرایی مبالغه شده مثبت) در نمودار شرکت ایران خودرو(خودرو) است.

جمع بندی

زمانی می‌توان گفت در نمودار واگرایی مشاهده می شود که قیمت یک دارایی در جهت مخالف یک اندیکاتور یا برخلاف سایر داده‌ها حرکت می‌کند. واگرایی هشداری بر ضعف یا تایید روند فعلی قیمت است و در برخی موارد ممکن است منجر به تغییر جهت قیمت شود. به طور کلی واگرایی هنگامی اتفاق می‌افتد که نمودار قیمت خلاف جهت اندیکاتور تکنیکال (Technical Indicator) حرکت کند.

دو نوع واگرایی وجود دارد: واگرایی منظم یا کلاسیک و واگرایی مخفی. واگرایی کلاسیک یا منظم در پایان یک روند یافت می‌شود، در حالی که واگرایی‌های مخفی مثبت (HD+) و مخفی منفی (HD-) الگوهای قدرتمندی هستند که در پایان تثبیت مشاهده می‌شوند. آنها نشانگر ادامه روند اصلی هستند.

با این حال، شناسایی آنها در زمان واقعی می‌تواند چالش برانگیز باشد. علاوه بر این، اگر واگرایی مخفی در اواخر روند کشف شود، معامله سود کمتری خواهد داشت.

کلید موفقیت در معامله واگرایی مخفی این است که معاملات خود را در جهت روند بزرگتر فیلتر کنید. همیشه احساسات بازار را تجزیه و تحلیل کنید، و بهتر است یک ابزار دنبال کننده روند برای تأیید سیگنال‌ها باشد.

سوالات متداول

واگرایی حالتی است که قیمت یک دارایی در جهت مخالف یک اندیکاتور یا برخلاف سایر داده‌ها حرکت می‌کند. همچنین هشداری است مبنی بر ضعف یا تایید روند فعلی قیمت است. در بعضی موارد ممکن است منجر به تغییر جهت قیمت شود.

همانطور که گفتیم واگرایی مخفی (HD) در طول یک روند تشکیل شده و نشان دهنده ادامه روند است. از نظر تأیید ادامه روند می‌توان گفت که واگرایی مخفی همانند الگوهای ادامه دهنده عمل می‌کنند. برای بررسی این واگرایی در روند صعودی دو کف متناظر ابتدای روند و در روند نزولی دو سقف متناظر اول در نمودار قیمت و اندیکاتور با یک خط به هم وصل شده و شیب این دو خط را نسبت به هم می‌سنجیم. هنگامی که شیب دو خط غیر هم علامت باشند، واگرایی مخفی ایجاد می‌شود.

منابع

“Divergence Definition and Uses”, Investopedia, 2022.

“Bybit Learn | Hidden Bullish & Bearish Divergence: How to Apply For Crypto Trading?”, Bybit Learn, 2022.

“📖 A Guide to RSI Divergences – By Trading-Guru”, TradingView, 2022.