ارزش بازار سهام

ارزش بازار چیست؟

ارزش بازار به میزان و ارزش ریالی یا دلاری سهام ممتاز یا میزان سهام موجود در بازار آزاد گفته می‌شود و در نتیجه حاصل ضرب تعداد سهام ممتاز یه شرکت در قیمت هر یک سهم می‌باشد. به طور مثال اگر یه شرکت با ۱۰ میلیون سهم با قیمت ۱۰۰۰ ریال به فروش می‌رسد ارزش بازار آن شرکت برابرست با ۱۰ میلیارد. سرمایه‌گذاران از این معیار برای بررسی شرکت‌ها استفاده می‌نمایند.

بر همین اساس شرکت‌ها به سه دسته بر اساس ارزش بازار خود تقسیم‌بندی می‌شوند. بررسی و اندازه‌گیری میزان ارزشمندی یک شرکت با معیارهای مختلفی انجام می‌شود اما یکی از سریع‌ترین معیارها برای پی بردن به میزان ارزش یه شرکت ارزش بازار است که به راحتی با ضرب تعداد سهام‌های موجود در بازار در ارزش یک سهام بدست می‌آید. ارزش بازار شرکت ابتدا از طریق عرضه عمومی اولیه (IPO) تعیین می‌شد.

قبل از عرضه اولیه سهام، شرکتی که مایل است در معرض دید عموم قرار گیرد، از یک بانک سرمایه‌گذاری استفاده می‌کند تا از تکنیک‌های ارزشگذاری برای بدست آوردن ارزش شرکت استفاده کند و تعیین کند که چه تعداد سهام به مردم عرضه می‌شود و به چه قیمتی.

به عنوان مثال، شرکتی که ارزش آن توسط بانک سرمایه‌گذاری برای عرضه اولیه (IPO)، ۱۰۰ میلیارد تومان تعیین شده است، ممکن است تصمیم بگیرد ۱۰ میلیون سهم با قیمت ۱۰۰ هزار تومان برای هر سهم منتشر کند یا بخواهد معادل آن ۲۰ میلیون با ۵۰ هزار تومان برای هر سهم منتشر کند. در هر دو مورد، ارزش اولیه بازار ۱۰۰ میلیارد خواهد بود.

پس از عرضه عمومی سهام شرکت و شروع به انجام معاملات آن در بورس، قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضای سهام در بازار تعیین می‌شود. اگر تقاضای زیادی برای سهام آن شرکت به دلایل و عوامل مطلوب یا جذب‌کننده وجود داشته باشد، قیمت افزایش می‌یابد. اگر پتانسیل رشد آینده شرکت خوب به نظر نرسد، فروشندگان سهام می‌توانند قیمت آن را کاهش دهند. در آن زمان ارزش بازار به برآوردی از ارزش شرکت تبدیل می‌شود.

شرکت‌های دارای ارزش بازار بالا

شرکت‌های بزرگ و قدیمی بوده که معمولاً برای مدت طولانی وجود داشته‌اند و نقش اصلی را در صنایع با سابقه ایفا می‌نمایند. سرمایه‌گذاری در شرکت‌های با سرمایه بزرگ لزوماً بازده هنگفتی را در مدت‌زمان کوتاهی به همراه ندارد، اما در بلندمدت، این شرکت‌ها به طور کلی به سرمایه‌گذاران با افزایش مداوم ارزش سهام و پرداخت سود سهام پاداش می‌دهند.

شرکت‌های با ارزش بازار متوسط

این شرکت‌ها از آن دسته شرکت‌هایی هستند که انتظار رشد بالایی از آنها وجود دارد اما ریسک بالایی هم برای سرمایه‌گذاری دارند.

شرکت‌های با ارزش بازار پایین

این شرکت‌ها معمولا شرکت‌های تازه تأسیس هستند که سرمایه‌گذاری در آنها داری ریسک بالاتری نسبت به شرکت‌های دیگر است به این دلیل که حساسیت بیشتری نسبت به رکودهای اقتصادی دارند و به همین دلیل شرکت‌های با ارزش بازار کم شرکت‌های با نوسان‌های بسیار و نقدینگی کمتر نسبت به دیگر شرکت‌ها می‌باشند.

ارزش بازار تنها این نکته را مشخص می‌کند که سرمایه‌گذاران حاضرند چه مقدار برای سهام یه شرکت پرداخت نمایند.

تفاوت اصلی ارزش بازار و ارزش شرکت

ارزش بازار تنها ارزش حقوق صاحبان سهام یک شرکت را نشان می‌دهد در حالی که ارزش شرکت معرف مقدار کل سرمایه یک شرکت است.

رابطه ساختار سرمایه و مالکیت مدیریتی با عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران

در این مقاله رابطه بین ساختار سرمایه و مالکیت مدیریتی با عملکرد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در یک دوره زمانی 5 ساله (سال‌های 1392-1388) و با نمونه انتخابی 108 شرکت مورد آزمون و ارزیابی قرار گرفت. فرضیه‌های پژوهش بر اساس مدل ارائه شده، با استفاده از رگرسیون چندگانه مورد آزمون قرار گرفت. برای این منظور مؤلفه ساختار سرمایه به‌عنوان متغیر مستقل، مؤلفه مالکیت مدیریتی به‌عنوان متغیر تعدیل‌کننده و مؤلفه عملکرد شرکت‌ها (نسبت کیوتوبین، بازده حقوق صاحبان سهام و نسبت ارزش بازار سهام به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام) به‌عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شد. نتایج این پژوهش نشان داد که با توجه به تمرکز مالکیت مدیریتی، مالکیت مدیریتی رابطه ساختار سرمایه و شاخص عملکرد شرکت‌ها (نسبت کیوتوبین) را تعدیل می‌کند و این تعدیل مثبت و مستقیم می‌باشد. علاوه بر ارزش بازار سهام این آزمون فرضیه‌ها بیانگر این بود که رابطه‌ای بین ساختار سرمایه با بازده حقوق صاحبان سهام (ROE) و نسبت ارزش بازار سهام به ارزش دفتری حقوق صاحبان سهام (B/M) در صورت تمرکز مالکیت مدیریتی وجود ندارد.

ارزش بازار چیست؟

در معاملات تجاری یا هر معامله‌ای که شامل انتقال مالی باشد، شما باید ایده‌ی واقع‌بینانه‌ای از ارزش دارایی داشته‌باشید. یکی از روش‌های محاسبه‌ی ارزشِ دارایی به وسیله‌ی تعیین ارزش بازار است. در این مطلب، مفهوم ارزش بازار را توضیح می‌دهیم و نحوه‌ی تعیین و موارد استفاده‌ی آن را شرح می‌دهیم.

جدیدترین فرصت‌های شغلی شرکت‌های معتبر را در صفحه آگهی استخدام ببینید.

ارزش بازار چیست؟

ارزش بازار قیمتی ارزش بازار سهام است که خریداران حاضر به پرداخت آن برای چیز باارزش و مفیدی (دارایی) در بازار هستند.

درمورد دارایی‌ها یا نهادهای سهامی عام، ارزش بازار به عنوان ارزش جاری‌ ‌بازار نیز شناخته می‌شود که با ضرب قیمت فعلی در تعداد واحدهای معوقه محاسبه می‌شود. مؤلفه‌هایی وجود دارند که برای محاسبه‌‌ی ارزش بازار برخی از دارایی‌ها، مانند مشاغل و املاک و مستغلات، انجام می‌شوند که بیش‌تر از دانستن صرف قیمت سهام است.

تعیین ارزش بازار تجارت می‌تواند مؤلفه‌هایی مانند ارزش غیرملموس و ارزش آینده‌ی دارایی‌های مرتبط را نیز در نظر بگیرد. ارزش بازار بیش از قیمت و ارزش درک‌شده است و نشان‌دهنده‌ی زیربنای واقعی است.

ارزش بازار از چه نظر مهم است؟

یکی از دلایل مهم اهمیت آن این است که روش مشخصی را ارائه می‌دهد که ابهامات یا شبهات را در تعیین ارزش دارایی از بین می‌برد. در بازار، مشتریان و فروشندگان معمولا برداشت‌های متفاوتی از ارزش یک محصول دارند. خریداران به پرداخت کم‌تر تمایل دارند، در حالی که فروشندگان می‌خواهند هزینه‌ی بیش‌تری را از مشتریان دریافت کنند.

هدف اصلی تعیین ارزش بازار ارائه‌ی ارزیابی عادلانه و منطقی از ارزش دارایی است. به زبان ساده، این ارزش قیمتی است که آن کالا به طور معمول فروخته می‌شود. خریداران حق پرداخت دارند، در حالی که فروشندگان نیز حق پذیرش مقدار بیش‌تر یا کم‌تر از ارزش بازار را دارند.

ارزش بازار چگونه عمل می‌کند؟

ارزش بازار به روش‌های مختلفی در بازارهای مختلف اعمال می‌شود. در دنیای تجارت یا شرکت‌های سهامی عام، این ارزش که به عنوان ارزش متعارف یا ارزش جاری بازار ارزش بازار سهام شناخته می‌شود، با ضرب قیمت فعلی سهام در تعداد سهام‌های در دست سهام‌داران محاسبه می‌شود، این بدان معنی است که وقتی قیمت‌ها بی‌ثبات هستند، انتظار می‌رود این ارزش نیز بی‌ثبات باشد.

در املاک و مستغلات ۳ روش مختلف برای محاسبه‌ی ارزش بازار وجود دارد:

• رویکرد مقایسه‌ی فروش‌ها: ارزش بازار بر اساس قیمت دارایی‌های مشابهی که به‌تازگی در همان بازار فروخته شده‌اند، تعیین می‌شود.
• رویکرد هزینه‌: رویکرد هزینه برای ساخت‌وسازهای جدید ترجیح داده می‌شود و با محاسبه‌ی هزینه‌ی بازسازی یک مِلک با امکانات و تسهیلات مشابه، اما با مصالح ساختمانی مدرن آغاز می‌شود؛ سپس استهلاک و کاهش بها از هزینه‌ی محاسبه‌شده کسر می‌شود و ارزش بازار به دست می‌آید.
• رویکرد درآمد: رویکرد درآمد برای املاکی استفاده می‌شود که درآمد حاصل از اجاره‌بها را ایجاد می‌کند.

مشاغل برای تعیین ارزش یک محصول یا خدمات، از استراتژی‌های مختلفی استفاده می‌کنند و اغلب اوقات ارزش بازار در قیمت فروش منعکس نمی‌شود. ممکن است تمرکز بر دستیابی به سود مشخصی باشد و این به هزینه‌های مرتبط بستگی خواهد داشت؛ همچنین، این ارزش غالبا بر مبنای ذهنیت استوار است و در استراتژی‌های قیمت‌محور، قیمت‌های بالاتر نشان‌دهنده‌ی ارائه‌ی ارزش بیش‌تر هستند؛ در این شرایط،، قیمت‌ها همیشه منعکس‌کننده‌ی ارزش بازار مربوط نیستند.

ارزش بازار در هدف قرار دادن بازارهای خاص نیز مفید است. در محصولات با ارزش بالاتر که از نظر کیفیت بهتر شناخته شده‌اند، بازار هدف مشتریانی هستند که درآمد بالاتری دارند.

برای محصولاتی که ارزش بازارشان پایین‌تر تصور می‌شوند، بازار هدف احتمالا کسانی‌ هستند که بودجه‌ی محدودتری دارند و قیمت‌های پایین‌تر را ترجیح می‌دهند. استراتژی دیگر که به این ارزش تکیه می‌کند، تثبیت ارزشی است که خریداران با درآمد متوسط ​​را با قیمت‌های متعادل و مقرون‌به‌صرفه جذب می‌کند.

نمونه‌های ارزش بازار

فروشنده این مِلک را با قیمت ۷۵۰,۰۰۰ دلار لیست می‌کند. این قیمت بر اساس قیمت‌هایی است که املاک مشابه در منطقه فروخته شده‌اند؛ با این حال، خریداران حاضر به پرداخت بیش از ۶۰۰,۰۰۰ دلار نیستند، پس ارزش بازار مِلک ۶۰۰,۰۰۰ دلار تعیین می‌شود.

۱. در کسب‌‌وکار

ساده‌ترین راه برای محاسبه‌ی ارزش بازار سهام یک شرکت که به طور عام معامله می‌شود، ضرب تعداد سهام‌های در دست سهام‌داران در قیمت فعلی است؛ به عنوان نمونه، اگر کسب‌وکاری تعداد ۱,۰۰۰,۰۰۰ سهام عادی داشته‌باشد و قیمت سهام نیز در حال حاضر ۴۳ دلار در بورس بزرگ سهام باشد، ارزش بازار آن ۴۳,۰۰۰,۰۰۰ دلار محاسبه می‌شود.

در مواردی که تعداد سهام‌های در دست سهام‌داران کم‌تر باشد، استراتژی جایگزین این است که ارزش‌گذاری شرکت بر اساس نسبت فروش به ارزش بازارِ کسب‌وکارهای مشابه باشد. با فروش ۶,۰۰۰,۰۰۰ دلار، زمانی که نسبت فروش به ارزش بازار مشاغل مشابه ۰/۵ به ۱ باشد، ارزش بازار محاسبه‌شده‌ی آن شرکت ۳,۰۰۰,۰۰۰ دلار است. (۰/۵ * ۶,۰۰۰,۰۰۰ دلار)

۲. شرکت‌های سهامی خاص

در موارد شرکت‌های سهامی خاص، تخمین ارزش بازار در شرکت بر اساس بررسی قیمت مشاغل مشابه است.

برای مثال، اگر تجارت شما درحوزه‌ی IT است:

۳ شرکت متوسط ​​فناوری اطلاعات به‌تازگی به قیمت‌های ۹,۰۰۰,۰۰۰، ۱۷,۱۰۰,۰۰۰ و ۱۲,۵۰۰,۰۰۰ فروخته شد‌ه‌ا‌ند. اگر این مشاغل از اندازه و ساختار‌های مشابهی برخوردار باشند، به طور متوسط ​​این ۳ قیمت تقریبا ۱۲میلیون و ۸۷۰هزار دلار سود می‌دهد که ممکن است ارزش بازار مناسب کسب‌وکار شما باشد.

مناسب‌ترین روش برای تعیین ارزش بازار مشاغل کوچک روش ضریب است. این روش شامل داده‌هایی مانند میزان درآمد، فروش ناخالص، موجودی کالا یا سود خالص است که در ضریب ضرب می‌شود تا ارزش بازار کسب‌و‌کار شما به دست آید؛ برای مثال:

• ضریب برای شرکت‌های حسابداری، به طور میانگین، ۱/۵ است؛
• پس از جمع‌آوری اطلاعات مالی، درآمد سالانه ۲,۵۰۰,۰۰۰ دلار تعیین می‌شود؛
• پس ارزش بازار این کسب‌وکار ۳،۷۵۰،۰۰۰ دلار (۱/۵ * ۲،۵۰۰،۰۰۰$) تخمین زده می‌شود.

البته در نظر داشته‌باشید که این روش تخمینی بسیار تقریبی را به شما ارائه می‌دهد، زیرا بسیاری از فاکتورهای مهم دیگر که در تعیین ارزش واقعی یک شرکت دخیل هستند، نادیده گرفته می‌شوند.

ارزش بازار (Market Capitalization)

ارزش بازار (به انگلیسی Market Capitalization) که اکثر اوقات بصورت مخفف به شکل Market Cap (مارکت کپ) نوشته و خوانده می‌شود، از ضرب تعداد سهام یک شرکت بر قیمت هر سهم بدست می‌آید.

در بازار سهام، ارزش بازار شرکت‌ها معادل ارزش بازار کل سهام منتشر شده آن شرکت است.

ارزش بازار یک شرکت، با ضرب کردن تعداد سهام منتشر شده شرکت در قیمت بازار هر سهم (قیمت پایانی سهم در روز معاملاتی) بدست می‌آید.

سرمایه‌گذاران از ارزش بازار برای تعیین اندازه (بزرگی یا کوچکی) شرکت استفاده می‌کنند.

برای مشاهده ارزش بازار شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و فرابورس، کافیست نام یا نماد شرکت را در سایت tsetmc.com جستجو کنید:

استفاده از ارزش بازار برای نشان دادن اندازه شرکت مهم است زیرا اندازه یک شرکت، یکی از فاکتورهای اساسی برای تصمیم‌گیری در سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود.

توضیح بیشتر ارزش بازار

محاسبه ارزش بازار بسیار ساده است، اگر بطور مثال قیمت سهام یک شرکت 100 تومان باشد و 1 میلیارد برگه سهم منتشر کرده باشد، ارزش بازار آن، برابر با 100 میلیارد تومان خواهد بود.

به این ترتیب، با افزایش قیمت سهام، ارزش بازار شرکت رشد می‌کند و بالعکس. همچنین در صورتی که قیمت سهام یک شرکت ثابت بماند و شرکت موردنظر، سهام بیشتری منتشر کند، ارزش بازار آن افزایش خواهد یافت.

بنابراین ارزش بازار در طول دوران افت بازار که رکورد را به همراه دارد، کاهش می‌یابد و در دوره اوج بازار با شکوفایی اقتصادی افزایش پیدا می‌کنند.

ساده‌ بودن محاسبه ارزش بازار و نقش آن در ارزیابی ریسک سرمایه‌گذاری باعث شده به یکی از معیارهای مناسب در انتخاب سهام و متنوع‌سازی سبد سهام تبدیل شود.

در بورس تهران، شرکت‌هایی که ارزش بازار بزرگ‌تری دارند، بر شاخص کل بورس تاثیرگذاری بیشتری دارند، بنابراین در زمان‌هایی که شاخص کل مثبت است، سرمایه‌گذاران به سمت شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند، تمایل نشان می‌دهند و کمتر در شرکت‌های کوچک(Small Cap) سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در مقابل اگر شاخص کل تقریبا ثابت ولی شاخص هم‌وزن صعودی باشد، در می‌یابیم که شرکت‌های کوچک در بازار سهام با افزایش قیمت روبرو هستند و طبیعی است که سرمایه‌گذران به خرید سهام شرکت‌های کوچک ارزنده تمایل بیشتری نشان دهند.

تصورات غلط در مورد ارزش بازار

برخلاف اعتقاد برخی افراد، ارزش بازار نشان‌دهنده ارزش منصفانه یک شرکت نیست. فقط با بررسی بنیادی دقیق یک شرکت، می‌توان به ارزش ذاتی یک شرکت پی برد.

به این دلیل که ممکن است قیمت سهام در بورس، در رقمی بیش از حد گران یا بیش از حد ارزان، معامله شود، ارزش بازار یک شرکت در بازار سهام، نمی‌تواند نشان‌دهنده ارزش یک واقعی یک کسب و کار باشد.

ارزش بازار، صرفا نشان‌دهنده قیمتی است که بازار تمایل دارد برای آن شرکت بپردازد و با ارزش ذاتی یک شرکت متفاوت است.

ارزش بازار ارز دیجیتال چیست؟

نباید با ارزش بازار سهام مشاهده اصطلاحاتی مانند ارزش بازار ارز دیجیتال، بازار ارزهای رمزنگاری‌شده را مشابه بازار سهام دانست.

محاسبه ارزش بازار یک ارز دیجیتال مشابه ارزش بازار یک شرکت است.

ارزش بازاری یک ارز دیجیتال صرفا از ضرب‌کردن تعداد در گردش آن ارز (Circulating Supply) بر قیمت ارز بدست می‌آید.

ارزش بازار = قیمت ارز X ارز در گردش

یک باور اشتباه در بازار ارزهای دیجیتال وجود دارد و برخی‌ها تصور می‌کنند ارز بازار یک ارز دیجیتال که در سایت coinmarketcap برای هر ارز نشان داده شده، مقدار پولی است که در آن ارز سرمایه‌گذاری شده است.

بطور مثال با مشاهده ارزش بازار 1 میلیارد دلاری برای یک ارز، برخی به اشتباه تصور می‌کنند این مبلغ، معادل مقدار سرمایه‌گذاری شده در آن ارز است.

در حالیکه چنین نیست.

ارزهای دیجیتال مختلف، ارزش بازار بسیار متفاوتی دارند و از چندهزاردلار تا چند میلیارد دلار متغیر هستند و بهترین منبع برای مشاهده آنها، سایت coinmarketcap.com است.

طبق معادله فوق، ارزش بازار ارز دیجیتال زمانی افزایش می‌یابد که یا تعداد ارز در گردش و یا قیمت ارز افزایش یابد.

با عمیق‌شدن در این موضوع به این نتیجه می‌رسیم که: ارزان بودن یا گران بودن قیمت یک ارز دیجیتال در مقایسه با بیت‌کوین یا سایر ارزها، نمی‌تواند معیاری درست برای انتخاب ارز مناسب برای سرمایه‌گذاری باشد.

برخی به اشتباه، صرفا با مقایسه قیمت ارزهای زیر 1 دلار مانند ریپل با بیت‌کوین، خرید ریپل را صرفا به دلیل اینکه قیمت بسیار پایین‌تری از بیت‌کوین دارد یک سرمایه‌گذاری خوب تلقی می‌کنند.

برخی از ارزهای دیجیتال دارای عرضه نامحدود هستند (مانند مونرو) و می‌توانند بطور نامحدود استخراج شود. بنابراین ارزش بازار این ارزها در صورتی که قیمت آنها کاملا ثابت باقی بماند همچنان رشد خواهد کرد.

همچنین معمولا رابطه‌ای معکوس بین تعداد ارز در گردش (Circulating Supply) و قیمت ارز وجود دارد. به این معنی که هرچقدر عرضه ارز در گردش بیشتر باشد، معمولا قیمت آن پایین‌تر از سایر ارزهاست و هرچقدر ارز در گردش کمتر باشد، قیمت ارز بیشتر است.

این موضوع به این معنی نیست که سرمایه‌گذاری در ارز دیجیتال با گردش پایین، همیشه انتخابی عاقلانه است زیرا باید عوامل بسیار زیاد دیگری مانند کاربرد ارز، تیم پروژه، اهداف، نقشه راه و پتانسیل پیشرفت آن در آینده مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

این اصطلاح در واژه‌نامه جامع بورسینس منتشر شده است.

قصد شروع سرمایه‌گذاری در بورس را دارید؟ اولین قدم این است که افتتاح حساب رایگان را در یکی از کارگزاری‌ها انجام دهید:

برای سرمایه‌گذاری و معامله موفق، نیاز به آموزش دارید. خدمات آموزشی زیر از طریق کارگزاری آگاه ارائه می‌شود:

بررسی اثرات چندباره‌شماری در بازار سهام/ ارزش واقعی بورس تهران چقدر است؟

ساختار مالکیتی پیچیده و تودرتو در بازار سهام سبب شده است تا شاهد چندباره‌شماری ارزش بازاری شرکت‌ها در محاسبه مجموع ارزش بورس و فرابورس باشیم. در این شرایط محاسبه سایر شاخص‌های کلان بازار همچون بازده، نسبت قیمت به عایدی و نسبت اهرم بازار نیز به‌دلیل سهامداری متقابل و شبکه‌ای دچار تورش خواهد شد. در این گزارش با حذف اثر سهامداری شرکت‌ها در یکدیگر، وزن‌دهی شرکت‌ها مجددا محاسبه شده است. محاسباتی که نشان می‌دهد در پایان سال ۹۸، ارزش واقعی بازار سهام ۷۳ درصد ارزش اسمی آن است.

مهدی حیدری/ استادیار دانشگاه خاتم و موسسه مطالعات پیشرفته تهرانعلی ابراهیم‌نژاد/ استادیار دانشگاه صنعتی شریف بررسی کرد:

یکی از ویژگی‌های قابل‌توجه در بورس تهران، سهامداری مستقیم و غیرمستقیم شرکت‌های بورسی در یکدیگر است که ساختار مالکیتی پیچیده و درهم‌تنیده‌ای را ایجاد کرده است. این ساختار مالکیتی، از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی بوده و تاثیرات مختلفی بر رفتار و عملکرد شرکت‌های حاضر در بورس تهران و نیز کلیت بازار دارد.

یکی از حوزه‌هایی که از این ساختار سهامداری تاثیر می‌پذیرد، شاخص‌های کلان عملکرد بازار است. به‌عنوان مثال، بورس تهران طی سال‌های ۸۱ تا ۹۸ بازده متوسط سالانه حدود ۳۶ درصد داشته و مجموع ارزش بازار شرکت‌های بورسی و فرابورسی در انتهای سال ۹۸ به حدود ۲۴۲۰ هزار میلیارد تومان رسیده است. این در حالی است که مالک بخشی از سهام بسیاری از شرکت‌های بزرگ بورس تهران، سایر شرکت‌های بورسی هستند.

به‌طور مثال، در انتهای سال ۹۸ در میان ۱۰ شرکت بزرگ بورس تهران، تمام آنها حداقل یک سهامدار که خود ارزش بازار سهام شرکتی بورسی است، دارند. به‌عنوان نمونه، بیش از ۹۳درصد سهام پتروشیمی پارس (ششمین شرکت بزرگ بورس) در اختیار سه شرکت بورسی دیگر است. همچنین ۸۴درصد سهام شرکت ارتباطات سیار در اختیار شرکت مخابرات ایران و ارزش بازار سهام حدود ۷۷درصد سهام شرکت گل‌گهر (چهارمین شرکت بزرگ بورس) در اختیار ۶ شرکت بورسی دیگر است.

به این معنا که بخش مهمی از ارزش بازار شرکت‌هایی که سهامدار این شرکت‌ها هستند، ناشی از ارزش مالکیت آنها در این سه شرکت است و بنابراین در محاسبه ارزش کل بورس تهران که جمع ارزش بازار همه شرکت‌های بورسی است، دوباره‌شماری صورت می‌گیرد. اگر خود این مالکان، سهامداران بورسی دیگری داشته باشند، این دوباره‌شماری تبدیل به چندباره‌شماری خواهد شد.

به‌عنوان مثال، بیش از ۴۰درصد سهام سرمایه‌گذاری معادن و فلزات (ومعادن) در اختیار فولاد مبارکه است، بنابراین، بخشی از سهام گل‌گهر که تحت مالکیت «ومعادن» است، هم در ارزش بازار «ومعادن» منعکس شده و هم به‌صورت غیرمستقیم در ارزش بازار فولاد مبارکه انعکاس یافته است. بنابراین، برای محاسبه ارزش واقعی بورس تهران لازم است اثرات چندباره‌شماری ناشی از این ساختار سهامداری، حذف شود.

علاوه بر ارزش بازار، محاسبه سایر شاخص‌های کلان بازار همچون بازده بازار، نسبت قیمت به عایدی (P/ E) و نسبت اهرم بازار نیز به دلیل سهامداری متقابل و شبکه‌ای دچار تورش خواهد شد. دلیل تاثیرگذاری سهامداری متقابل بر شاخص‌هایی غیر از ارزش بازار این است که میانگین موزون هریک از این متغیرها که به‌عنوان شاخص کل بازار قلمداد می‌شود، مبتنی بر ارزش بازار ظاهری شرکت‌هاست، درحالی‌که با حذف اثر سهامداری شرکت‌ها در یکدیگر، نحوه وزن‌دهی شرکت‌ها نیز تغییر کرده و در نتیجه شاخص محاسبه شده نیز ممکن است کاهش یا افزایش یابد.

پژوهش‌های مربوط به سایر بازارهایی که در آنها، مشابه بورس تهران، سهامداری شرکت‌های بورسی در یکدیگر رایج است نشان می‌دهد میزان تورش ایجادشده در شاخص‌های کلی بازار می‌تواند قابل‌توجه باشد.

به‌عنوان مثال، در دهه ۱۹۹۰میزان ارزش واقعی بازار در بورس ژاپن بیش از ۳۰درصد کمتر از ارزش کل بازار اعلام شده (حاصل جمع ارزش بازار شرکت‌های بورسی) بوده است، به گونه‌ای که به دلیل در نظر نگرفتن اثر دوباره‌شماری و تورش ناشی از آن، بورس ژاپن به‌عنوان بزرگ‌ترین بورس جهان و بالاتر از بورس آمریکا شناخته می‌شد، ارزش بازار سهام اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد با حذف این دوباره‌شماری از محاسبات بورس ژاپن، ارزش بورس آمریکا بسیار بیشتر از بورس ژاپن بوده است (فرنچ و پوتربا، ۱۹۹۱). این موضوع در مورد برخی بازارهای دیگر همچون نروژ، بلژیک و ایتالیا نیز نشان داده شده و اثرات آن بر شاخص‌های بازار ارزیابی شده است.

همان‌طور که گفته شد، سهامداری شرکت‌های بورسی در یکدیگر باعث دوباره‌شماری و ایجاد تورش در محاسبات شاخص‌های کلان بازار می‌شود. برای تشریح بهتر این موضوع، اثرات رابطه مالکیت بر ارزش کل بازار در دو حالت سهامداری یک‌طرفه و دوطرفه در قالب مثال بررسی می‌شود. منظور از سهامداری یک‌طرفه این است که شرکت «الف» سهامدار شرکت «ب» است. در مقابل، در سهامداری دوطرفه، علاوه بر سهامداری شرکت «الف» در شرکت «ب»، شرکت «ب» نیز متقابلا مالک بخشی از سهام شرکت «الف» است. شکل (۱) مثالی از این دو رابطه مالکیتی را به‌صورت شماتیک نشان می‌دهد.

برای درک بهتر تاثیر رابطه سهامداری یکطرفه بر ارزش بازار محاسبه شده، در شکل یک فرض کنیم شرکت «ب» ارزشی معادل یک تومان صرفا در دارایی فیزیکی (و نه پرتفوی سهام) دارد. همچنین، فرض کنیم شرکت «الف» نیز معادل یک تومان دارایی فیزیکی در ترازنامه خود داشته و به علاوه، معادل ۵۰درصد سهام شرکت «ب» را نیز در اختیار دارد. در این صورت، ارزش بازار شرکت «الف» برابر ۵/ ۱ تومان خواهد بود که حاصل‌جمع ارزش دارایی‌های فیزیکی و ۵۰درصد ارزش سهام شرکت «ب» است.

به این ترتیب، مجموع ارزش بازار این دو شرکت برابر ۵/ ۲ تومان خواهد بود. این در حالی است که تنها ۲ تومان دارایی واقعی به این دو شرکت تعلق دارد و مثلا در صورت انحلال آنها، تنها ۲ تومان دارایی واقعی موجود خواهد بود. بنابراین، حاصل جمع ارزش بازار این دو شرکت، عددی بزرگ‌تر از ارزش واقعی آنهاست.

طبیعتا هرچه درصد سهامداری شرکت «الف» در شرکت «ب» بالاتر باشد، این دوباره‌شماری بیشتر خواهد بود، و به علاوه، اگر شرکت دیگری سهامدار شرکت «الف» باشد، این دوباره‌شماری تکرار شده و افزایش خواهد یافت. بنابراین، درصد مالکیت شرکت‌های بورسی در یکدیگر و نیز تعدد لایه‌های سهامداری آنها، میزان تخمین بیش از حد ارزش بازار را افزایش می‌دهد.

در مورد سهامداری دوطرفه، فرض کنیم هر یک از دو شرکت «الف» و «ب» یک تومان دارایی فیزیکی و ۵۰درصد سهام شرکت دیگر را در اختیار دارند. در این‌ صورت، ارزش بازار این دو شرکت را می‌توان به‌صورت رابطه زیر نوشت: