ساختار فرابورس

جدول شرایط پذیرش در بورس و فرابورس

ساختار بنگاه‌داری و رفتار بازده سهام: شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران

هدف: سهام‌داری هرمی و ضربدری یکی از پدیده‌های رایج در بازارهای درحال توسعه است که از یک‌سو به سهامدار امکان می‌دهد با داشتن سهم مشخصی از جریانات نقدی یک شرکت، کنترل بیشتری روی آن شرکت به دست آورد و به عبارت دیگر، حق رأی سهامدار از حق جریان نقدی (مالکیت) وی پیشی بگیرد. از سوی دیگر، در صورت ضعف بازارها و نهادهای مالی شرکت‌ها می‌توانند با ایجاد روابط سهام‌داری با سایر شرکت‌ها، بر مشکلات ناشی از ضعف بازار مالی و دسترسی به منابع مالی فایق آیند. این پژوهش به بررسی اثرات ساختار سهامداری هرمی و ضربدری در بازار سهام ایران می‌پردازد.
روش: این پژوهش ابتدا با استفاده از داده‌های ترکیب سهامداری شرکت‌های حاضر در بورس تهران و فرابورس ایران، شبکه‌های بنگاه‌داری در ایران را با سه تعریف مدیریتی، سهامداری و مالکیتی شناسایی کرده و سپس به بررسی رابطه میان عضویت در یک شبکه با هم‌زمانی بازده سهام شرکت‌ها می‌پردازد.
یافته‎ها: یافته‌ها نشان می‌دهد بیش از 40 درصد شرکت‌های مورد بررسی در شبکه‌های بنگاه‌داری هستند و رابطه مثبت و معناداری بین عضویت در هر یک از شبکه‌ها با هم‌زمانی بازده با سایر شرکت‌های هم‌شبکه وجود دارد. همچنین با افزایش فاصله دو شرکت در یک شبکه بنگاه‌داری، هم‌زمانی بازده آنها کاهش می‌یابد.
نتیجه‎گیری: با توجه به یافته‌ها می‌توان نتیجه گرفت که وجود رابطه سهامداری و مالکیتی میان شرکت‌ها می‌تواند از طریق اشتراک در تصمیمات ساختار فرابورس میان این شرکت‌ها، باعث ایجاد حرکت هم‌سو در بازده سهام آنها شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.10248153.1398.21.1.3.8

موضوعات

• 08. ادغام؛ تملک؛ تجدید ساختار؛ حاکمیت شرکتی

عنوان مقاله [English]

Firm Interlock and Stock Price Synchronicity: Evidence from the Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Mohammadreza Farajpour Bibalan 1
• Farshad Fatemi 2
• Ali Ebrahimnejad 3

2 Assistant Prof., Department of Economics, Graduate School of Management and Economics, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

3 Assistant Prof., Department of Economics, Graduate School of Management and Economics, Sharif University of Technology, Tehran, Iran

Objective: Pyramidal ownership structures and cross-ownership are common phenomena in developing ساختار فرابورس economies. These structures result in a divergence between voting rights and cash flow rights on the one hand, and create internal capital markets through which firms can raise capital internally instead of going to the public market when they need additional financing. In the present study, the effects of firm interlock and stock price synchronicity in Iran Stock Market was investigated.
Methods: We used a unique data set containing stock ownership and directors of all companies listed on the Tehran Stock Exchange considering three definitions of management, stockholding, and ownership and examined interlock through both equity ties and interlocking directors.
Results: We found that over 40 percent of all listed companies belong to networks of interconnected companies and there was a significantly positive relationship between being a member in each of these networks and the profitability of the firm alongside other colleagues. We also documented a complex set of networks among listed and unlisted companies, which have not been previously documented. We further find that pairwise interlocks through equity ties – either direct ownership or common owner – are correlated with higher stock price synchronicity, whereas common directorship is not linked to return co-movement. We can also claim that the effect is decreasing as firms become farther away from each other within a network.
Conclusion: The results show that firm interlock, particularly through cross holdings and common ownership, can increase stock price synchronicity.

کلیدواژه‌ها [English]

• Pyramidal Ownership
• Business Groups
• Joint Control
• Stock Return Co-movement

مراجع

دهقان دهنوی؛ محمدعلی، محرم اوغلی؛ اویس، بائی؛ محیا (2017). عواملی تعیین کننده ریسک‌پذیری بانک‌ها در ایران با تأکید بر ساختار مالکیت. تحقیقات مالی، 19(1)، 61-80.

شمس، شهاب الدین؛ اسفندیاری مقدم، امیرتیمور (2017). بررسی تأثیر نوع مالکیت بر تأثیر شرکت‌های سرمایه‌گذاری. تحقیقات مالی، 18(4)، 675-690.

ودیعی نوقابی، محمدحسین؛ رستمی، امین (2014). بررسی تأثیر نوع مالکیت نهادی بر ریسک سقوط آتی قیمت سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه حسابداری مالی، 6(23)، 43-66.

Adams, R., & Ferreira, D. (2008). One share-one vote: The empirical evidence. Review of Finance, 12(1), 51-91.

An, H., & Zhang, T. (2013). Stock price synchronicity, crash risk, and institutional investors. Journal of Corporate Finance, 21, 1-15.

Barberis, N., Shleifer, A., & Wurgler, J. (2005). Comovement. Journal of Financial Economics, 75(2), 283-317.

Bhide, A. (1993). The hidden costs of stock market liquidity. Journal of Financial Economics, 34(1), 31-51.

Boubaker, S., Mansali, H., & Rjiba, H. (2014). Large controlling shareholders and stock price synchronicity. Journal of Banking & Finance, 40, 80-96.

Claessens, S., Djankov, S., & Lang, L. H. (2000). The separation of ownership and control in East Asian corporations. Journal of Financial Economics, 58(1-2), 81-112.

Dehghan Dehnavi, M. A., Moharramoghli, O., & Baei, M. (2017). Determinants of banks' risk-taking in Iran with emphasis on ownership structure. Financial Research Journal, 19(1), 61-80. (in Persian)

Faccio, M., Morck, R., & Yavuz, M. D. (2018). Business Groups and Firm-specific Stock Returns. Working Paper. Purdue University.

Jin, L., & Myers, S. C. (2006). R2 around the world: New theory and new tests. Journal of Financial Economics, 79(2), 257-292.

Khanna, T., & Palepu, K. (2000). Is group affiliation profitable in emerging markets? An analysis of diversified Indian business groups. The Journal of Finance, 55(2), 867-891.

Khanna, T., & Rivkin, J. W. (2006). Interorganizational ties and business group boundaries: Evidence from an emerging economy. Organization Science, 17(3), 333-352.

Khanna, T., & Thomas, C. (2009). Synchronicity and firm interlocks in an emerging ساختار فرابورس market. Journal of Financial Economics, 92(2), 182-204.

Khanna, T., & Yafeh, Y. (2007). Business groups in emerging markets: Paragons or parasites? Journal of Economic Literature, 45(2), 331-372.

La Porta, R., Lopez-de-Silanes, F., & Shleifer, A. (1999). Corporate ownership around the world. The Journal of Finance, 54(2), 471-517.

Mitton, T. (2002). A cross-firm analysis of the impact of corporate governance on the East Asian financial crisis. Journal of Financial Economics, 64(2), 215-241.

Morck, R. (2009). The riddle of the great pyramids (No. w14858). National Bureau of Economic Research.

Morck, R., Shleifer, A., & Vishny, R. W. (1988). Management ownership and market valuation: An empirical analysis. Journal of Financial Economics, 20, 293-315.

Morck, R., Wolfenzon, D., & Yeung, B. (2005). Corporate governance, economic entrenchment, and growth. Journal of economic literature, 43(3), 655-720.

Morck, R., Yeung, B., & Yu, W. (2000). The information content of stock markets: why do emerging markets have synchronous stock price movements? Journal of Financial Economics, 58(1-2), 215-260.

Piotroski, J. D., Wong, T. J., & Zhang, T. (2018). Political Networks and Stock Price Comovement: Evidence from network-connected firms in China. Available in: https://extranet.sioe.org/uploads/sioe2018/piotroski_wong_zhang.pdf.

Rahman, A., & Habib, A. (2017). Ownership Structures and Stock Price Synchronicity in Brazil and Russia. (Doctoral dissertation, Auckland University of Technology).

Rajan, R. G., & Zingales, L. (1998). Power in a Theory of the Firm. The Quarterly Journal of Economics, 113(2), 387-432.

Shams, S., Esfandirari Moghaddam, A. T. (2017). Investigating the Effects of Ownership Types on Disposition Effect of Iranian Mutual Funds. Journal of Financial Research. 18(4), 675-690. (in Persian)

Skaife, H., Gassen, J., & LaFond, R. (2006). Does stock price synchronicity represent firm-specific information? The international evidence. MIT Sloan Research Paper No. 4551-05. Available ساختار فرابورس at SSRN: https://ssrn.com/abstract=768024.

Vadeei Noghabi, M. H., Rostami, A. (2014). The Impact of Type of Institutional Ownership on Future Stock Price Crash Risk: Evidence from the Tehran Stock Exchange. quarterly financial accounting journal, 6 (23), 43-66. (in Persian)

Wolfenzon, D. (1999). A theory of pyramidal ownership. Unpublished working paper. Harvard University Press: Cambridge, MA.

تأثیر ساختار سرمایه بر کارایی سود شرکت های پذیرفته شده صنعت خودرو و ساخت قطعات بورس اوراق بهادار تهران

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر ساختار سرمایه بر کارایی سود به عنوان معیاری جامع از عملکرد مالی است. در بررسی این تأثیر، نظریه ارائه شده توسط جنسن و مکلین (1976) در باب تأثیر اهرم مالی بر هزینه‌های نمایندگی و متعاقباً بر عملکرد واحد تجاری مد نظر قرار گرفت. لذا در این پژوهش تأثیر غیر خطی اهرم مالی بر کارایی سود مورد توجه است. نمونه مورد بررسی شامل 28 شرکت فعال در صنعت خودرو و ساخت قطعات در دوره زمانی 1391-1384 است. به منظور محاسبه کارایی سود از روش تحلیل پوششی داده‌ها و به منظور بررسی تأثیر اهرم مالی بر کارایی سود از رگرسیون داده‌های ترکیبی استفاده شد. نتایج بدست آمده تأثیر غیر خطی (به شکل U وارونه) اهرم مالی را بر کارایی سود مورد تأیید قرار داد. لذا می-توان چنین گفت که در واحدهای مورد بررسی، افزایش اهرم مالی از طرفی با کاهش وجوه نقد آزاد در دسترس مدیر، هزینه‌های نمایندگی را کاهش و باعث بهبود عملکرد می‌شود و از طرفی دیگر می‌تواند با افزایش ریسک ورشکستگی، هزینه‌های نمایندگی بدهی را افزایش و عملکرد را تضعیف نماید. از دیگر یافته‌های پژوهش می‌توان به تأثیر منفی و معنادار دارایی‌های ثابت، عدم تأثیر اندازه واحد تجاری، دارایی‌های نامشهود و نرخ رشد بر کارایی سود اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

• ساختار سرمایه
• کارایی سود
• تحلیل پوششی داده ها و داده های ترکیبی

20.1001.1.23831170.1394.3.1.6.6

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Effect of Capital Structure on Profit Efficiency of Companies Listed in Automotive and Parts Manufacturing Industry of Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

• Ali Ghayouri Moghaddam
• Hamid Reza Hajeb

Persian gulf university

چکیده [English]

The aim of current research is to investigate the possible effect of capital structure on profit efficiency (comprehensive indicator of financial performance). This paper uses the Jensen and Meckling (1976) theory to assess the effect of financial leverage on agency costs and performance. Therefore, this study examines the effect of nonlinear effect of financial leverage on profit efficiency. The sample consists of 28 automotive and parts manufacturing companies listed on the Tehran Stock Exchange for the period of eight years from 1384 to 1391. Data envelopment analysis (DEA) method is used to calculate the profit efficiency and panel data regression is used to test the effect of financial leverage on profit efficiency. The results indicated that financial leverage has a nonlinear (inverted U-Shaped) impact on profit efficiency. Thus, in this industry, financial leverage growth plays a positive role in performance improvement because a reduction in the free cash flow in hands of manager and consequently, decreases agency costs. On the other hand, an increase of bankruptcy risk increases the agency costs of debt and consequently has a negative effect on performance. The findings also revealed that fixed assets have a negative and significant effect on profit efficiency, but firm size, intangible assets and growth ratio don’t have any effect on profit efficiency.

کلیدواژه‌ها [English]

• Capital Structure
• Profit efficiency
• Data envelopment analysis and panel data

مراجع

[ زینالی، مهدی؛ جمال محمد، شیلان. (1390). بررسی تأثیر ساختار سرمایه بر اندازه، نرخ بازده سرمایه و سود هر سهم شرکت‌ها پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (مطالعه موردی: صنعت دارو)، مجله دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، 9، 60-43.

]2[ سجادی، سید حسین؛ محمدی، کامران؛ عباسی، شعیب. (1390). بررسی تأثیر انتخاب ساختار سرمایه بر روی عملکرد شرکت‌های بورسی، فصلنامه علمی پژوهشی حسابداری مالی، 9، 38-19.

]3[ فتحی، سعید؛ ابزری، مهدی؛ حبیبی، سلماز. (1393). فراتحلیل عوامل تعیین کننده ساختار سرمایه د رسطح شرکت، فصلنامه مدیریت دارایی و تامین مالی، سال دوم، شماره 4، صص. 74-55.

]5[ ملکی پور غربی، محمود. (1375). بررسی تحلیلی استفاده از اهرم مالی بر سودآوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی.

]6[ نمازی، محمد؛ شیرزاد، جلال. (1384). بررسی رابطه ساختار سرمایه با سود‌آوری شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 42، 95-75.

]7[ نوروسیس، ماریجا. (1948). کتاب آموزشی آنالیز آماری داده­ها با SPSS15. ترجمه: اکبر فتوحی و فریبا اصغری، تهران: کانون نشر علوم.

[8] Akhigbe, A. and McNulty, J. (2005). Profit Efficiency Sources and Differences Among Small and Large U.S. Commercial Banks, Journal of Economics and Finance, 29(3), 289-299.

[9] Ariff, M. and Can, L. (2008). Cost and Profit Efficiency of Chinese Banks: A Non-Parametric Analysis, China Economic Review. 19, 260-273.

[10] Berger, A. and Bonaccorsi di Patti, E. (2006). Capital Structure and Firm Performance: a New Approach to Testing Agency Theory and an Application to the Banking Industry, Journal of Banking and Finance, 30, 1065-102.

[11] Das, A. and Ghosh, S. (2009). Financial Deregulation and Profit Efficiency: A Non-parametric Analysis of Indian Banks, MPRA. 1-21.

[12] Dawar, V. (2014). Agency Theory, Capital Structure and Firm Performance: Some Indian Evidence, Managerial Finance, 40(12), 1190–1206.

[13] Delis, M., Fillipaki, A. and Staikouras, C. (2008). Evaluating Cost and Profit Efficiency: A Comparison of Parametric and Nonparametric Methodologies, MPRA, 1-27.

[14] Edirisinghe, N.C.P. and Zhang, X. (2008). Portfolio Selection under DEA-Based Relative Financial Strength Indicators: Case of US Industries, Journal of the Operational Research Society. 59, 842–856.

[15] Fareed, F., Aziz, Sh., Naz, S., Shahzad, F., Arshad, M. and Amen, U. (2014). Testing the Relationship between Profitability and Capital Structure of Textile Industry of Pakistan, World Applied Sciences Journal, 29(5), 605-609.

[16] Fosu, S. (2013). Capital Structure, Product Market Competition and firm Performance: Evidence from South Africa, The Quarterly Review of Economics and Finance, 53, 140–151.

[17] Himmelberg, C., Hubbard, G. and Palia, D. (1999). Understanding the Determinants of Managerial Ownership and the Link between Ownership and Performance, Journal of Financial Economics. 53, 353–384.

[18] Jensen, M. and Meckling, W. (1976). Theory of the firm: Managerial Behavior, Agency Costs and Capital Structure, Journal of Financial Economics, 3, 305–360.

[19] Lara, J. E. and Mesquita, J. M. (2003). Capital Structure and Profitability: The Brazilian Case, Academy of Business and Administration Sciences Conference, July, 11-13.

[20] Mahdavi, Gh.,GhayouriMoghaddam, A. and Alipour, S. (2012). An Investigation of Cost, Revenue and Profit Efficiency: The case of Iranian companies, African Journal of Business Management. 6(30), 8879-8888.

[21] Mahfuzeh, S. and Yadav, R. (2012). Capital Structure and Firm Performance: Evidence from Malaysian Listed Companies, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 65, 156-166.

[22] Margaritis, D. and Psillaki, M. (2007). Capital structure and firm efficiency, Journal of Business Finance & Accounting. 34, 1447-1469.

[23] Margaritis, D. and Psillaki, M. (2010). Capital Structure and Firm Performance. Journal of Banking & Finance.34, 621–632.

[24] Maudos, J., and Pastor, M. (2003). Cost and Profit Efficiency in the Spanish Banking Sector (1985-1996): A Non-Parametric Approach. Applied Financial Economics, 200, 1-19.

[25] Mok, V., Yeung, G., Han, Z. and Li, Z. (2007). Leverage, Technical Efficiency and Profitability: an application of DEA to foreign-invested toy manufacturing firms in China, Journal of Contemporary China, 16, 259 - 274.

[26] Myers, S. (1977). Determinants of Corporate Borrowing, Journal of Financial. Economics, 5, 147–175.

[27] Ray, S. C., and Das, A. (2010). Distribution of Cost and Profit Efficiency: Evidence From Indian Banking. European Journal of Operational Research, 201, 297-307.

[28] Roden, D. M., and Lewellen, W. G. (1995). Corporate Capital Structure Decision: Evidence from Leveraged Buyouts, Financial Management, 24, 76-87.

[29] Srairi, S. (2010). Cost and Profit Efficiency of Conventional and Islamic Banks in GCC countries, J. Prod Anal, 34, 45-62.

[30] SusantoChahyadi, C. (2008). What do weKnow About Capital Structure of Privatized Firms? A Study of Evolution and Determinants of Capital Structure of Privatized Firms, Ph.D. dissertation, Oklahoma University.

[31] Yu, M. (2013). State ownership and firm performance: Empirical Evidence From Chinese Listed Companies, China Journal of Accounting Research,.6(2), 75–87.

ساختار فرابورس

صنعت برق چندی است که به دلایل مختلف به مرز سرمایه گریزی رسیده است. اشکالات ساختاری در این صنعت به ویژه یارانه هایی که دولت ساختار فرابورس به مصرف کننده اختصاص می دهد و منابع تامین آن به درستی در بودجه مشخص نیست، سبب شده است تا دیگر کسی مایل به ورود سرمایه خود به صنعت برق نباشد. اگرچه سال ها قبل بورس انرژی برای شفاف شدن قیمت برق راه اندازی شد؛ اما این ساختار هم به اصلاح روند قیمت گذاری در این صنعت کمک نکرد؛ زیرا تنها خریدار این بازار شرکت های توزیع برق بودند که در فصول سرد سال، برق تولید شده را به قیمت مناسب از تولیدکنندگان خصوصی نمی خریدند؛ اما محسن امیری، معاون مهندسی و برنامه ریزی شرکت تولید نیروی برق دماوند، به «شرق» می گوید که گام هایی برای اصلاح ساختار بورس انرژی برداشته شده است.

برخی از خدمات سایت، از جمله مشاهده متن مطالب سال‌های گذشته روزنامه‌های عضو، تنها به مشترکان سایت ارایه می‌شود.
شما می‌توانید به یکی از روش‌های زیر مشترک شوید:

در سایت عضو شوید و هزینه اشتراک یک‌ساله سایت به مبلغ 700,000ريال را پرداخت کنید.
همزمان با برقراری دوره اشتراک بسته دانلود 100 مطلب از مجلات عضو و دسترسی نامحدود به مطالب روزنامه‌ها نیز برای شما فعال خواهد شد!
پرداخت از طریق درگاه بانکی معتبر با هریک از کارت‌های بانکی ایرانی انجام خواهد شد.
پرداخت با کارت‌های اعتباری بین‌المللی از طریق PayPal نیز برای کاربران خارج از کشور امکان‌پذیر است.

به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی همه کاربران به متن مطالب خریداری نمایند!

بازار پایه چیست؟

یکی از پرسش‌هایی که ممکن است برای خیلی از افراد پیش بیاید، این است که منظور از بازار پایه چیست و چه قوانین و ویژگی‌هایی دارد. در این آموزش، به این پرسش پاسخ خواهیم داد.

ساختار فرابورس چگونه است؟

در آموزش فرابورس، گفتیم که مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی آن بخش از شرکت‌های متمایل به حضور در بازار سرمایه است که هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند. سطح نظارت در فرابورس، کمتر از بورس است و به همین دلیل شفافیت کمتری دارند. همین امر سبب می‌شود ریسک سرمایه‌گذاری در فرابورس بیشتر از بورس باشد.

ساختار جدید فرابورس ایران از چهار بازار تشکیل شده است که عبارتند از: بازار اول، بازار دوم، بازار پایه(زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم.

در بازار اول فرابورس، سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری پذیرش شده و مورد معامله قرار می‌گیرند. نوسان قیمت در این بازار ۵ درصد بدون حجم مبنا است. آخرین سرمایه ثبت شده شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار، حداقل ۱۰ میلیارد ریال بوده و یک سال از زمان بهره‌برداری آن‌ها گذشته و زیان انباشته ندارند.

بازار دوم فرابورس تنها شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیانده و تازه‌تأسیس و شرکت‌هایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته می‌شود. آخرین سرمایه ثبت شده شرکت‌های بازار دوم، حداقل یک میلیارد ریال است.

بازار پایه یکی از بازارهای فرابورس است که جهت عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است. شرکت‌های این بازار فرایند پذیرش را طی نمی‌کنند و به سه دسته تقسیم می‌شوند:

• شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
• شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
• شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند. مقررات ارائه اطلاعات در بازار پایه، به مراتب آسان‌تر از بازار اول و دوم است و طبعاً ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود دارد.

طبق قوانین جدید، شرکت‌های این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آن‌ها، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است.

بازار سوم فرابورس یا بازار عرضه محلی شفاف و امن برای انجام معاملات عمده آن دسته از اوراق بهاداری است که شرایط یا امکان پذیرش در فرابورس را ندارند.

بازار پایه چیست ؟

طبق آنچه که گفتیم، شرکت‌ها، بسته به شرایطی که دارند، یا در بورس حضور دارند یا فرابورس. اگر شرکتی شرایط عضویت در بورس و بازارهای اول و دوم فرابورس را نداشته باشد، عضو بازار پایه می‌شود.بازار پایه در پایین‌ترین سطح بازار فرابورس قرار دارد که شرایط عضویت شرکت‌ها در آن ساده‌تر است.

قبلاً بازار پایه(که خود عضوی از فرابورس است) به سه تابلوی الف، ب و ج تقسیم می‌شد. هرچه در این بازار به پایین‌تر برویم، ریسک سرمایه‌گذاری در شرکت‌های آن بیشتر می‌شود. به طوری که قبلاً دامنه نوسان بازار پایه(به جز تابلوی ج که نامحدود بود) روی عدد ۱۰ درصد قرار داشت. اما چندی پیش، قوانین بازار پایه تغییر کرد که در ادامه این قوانین جدید را بیان خواهیم کرد. دلیل تفاوت تابلوهای مختلف بازار پایه، میزان سرمایه شرکت‌ها و معاملات آن‌ها است.

قوانین جدید بازار پایه

جالب است بدانید که تقریباً یک سوم ارزش فرابورس به بازار پایه تعلق دارد. پیش‌تر، دامنه نوسان بالای این بازار، سرمایه‌گذاران را به سرمایه‌گذاری در این بازار جذب می‌کرد. البته، از طرف دیگر برخی سودجویان با همین نوسان بالا افراد و سهامداران مختلف را فریب می‌دادند و ضرر و زیان فراوانی را بر سهامداران خرد وارد می‌کردند. به همین دلیل، مسئولان فرابوس تصمیم به تغییرات اساسی دربازار پایه گرفتند.

همان‌طور که گفتیم،بازار پایه قبلاً شامل سه تابلوی الف، ب و ج بود. در قانون جدید، تابلوها به سه رنگ زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند. دامنه نوسان در تابلوی زرد سه درصد، در تابلوی نارنجی دو درصد و در تابلوی قرمز یک درصد است. بر اساس تغییرات جدید، روزهای دوشنبه قیمت پایانی تعیین و تا دوشنبه هفته بعد، همان قیمت به عنوان قیمت پایانی در نظر گرفته می‌شد. اما این قوانین تا حدی جذابیت بازار پایه را برای سرمایه‌گذاران کاهش می‌داد. بنابراین، قوانین مذکور مجدداً اصلاح شد.

جدیدترین تغییرات در قوانین بازار پایه به شرح زیر است:

1. اگر صف خرید و فروش در سه روز متوالی و در یک جهت برقرار باشد و در پایان هر جلسه معاملاتی حداقل دو ده هزارم تعداد سهام شرکت معامله شود، در روز بعدی، دامنه نوسان تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، به ۵، ۴ و ۲ درصد افزایش خواهد یافت (این دامنه نوسان در حالت عادی برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز، به ترتیب، ۳، ۲ و ۱ درصد است). پس از آن، دامنه نوسان به شرایط پیشین باز می‌گردد.
2. صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط و سهام مجازند تا ۱۰ درصد از دارایی‌های تحت مدیریتشان را دربازار پایه سرمایه‌گذاری کنند.
3. در صورتی که ارائه اطلاعات ناشران بازار پایه قابل اتکا بوده و به موقع منتشر شود، فرابورس می‌تواند پیشنهاد افزایش سرمایه‌گذاری صندوق‌ها را در بازار پایه ارائه کند.

سخن پایانی

در این مطلب، ابتدا از ساختار فرابورس سخن گفتیم، سپس به اینکه بازار پایه چیست و چه نقشی را در فرابورس ایفا می‌کند، پرداختیم؛ در آخرین بخش نیز، قوانین بازار پایه را مورد بررسی قرار دادیم. حال از شما دعوت به عمل می‌آوریم تا در بخش نظرات، از تجربیات خود در رابطه با حضور و سرمایه‌گذاری در این بازار با ما و دیگر خوانندگان سخن بگویید.

بورس و فرابورس چه تفاوت هایی باهم دارند؟

بورس و فرابورس دو مورد از انواع بازارهای بورس فعال در ایران هستند. در این مقاله قصد داریم به بررسی تفاوت‌های بورس و فرابورس بپردازیم. هم‌چنین قوانین بورس و فرابورس را بررسی خواهیم کرد و به این سوال پاسخ خواهیم داد که بورس بهتر است یا فرابورس؟

بورس و فرابورس چه تفاوت‌هایی دارند؟

بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی و دائمی است. در این بازار دسته‌ای از ابزارهای مالی مثل سهام شرکت‌ها و واحدهای تولیدی تجاری و خدماتی، اوراق مشارکت و دیگر اوراق بهادار مورد معامله قرار می‌گیرد. فرابورس (OTC) شکل تسهیل شده‌ای از بورس است. در فرابورس امکان عرضه سهام به شرکت‌هایی که اعتبار، سرمایه، سودآوری یا شفافیت کمتری دارند، داده می‌شود. بورس و فرابورس از جهت‌های زیر باهم تفاوت دارند:

پذیرش

شرکت‌ها برای اینکه بتوانند سهام خود را در بورس عرضه کنند، می‌بایست معیارهای سازمان بورس را داشته باشند. معیارهای از قبیل: حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده، حداقل درصد سهام شناور، عدم وجود زیان انباشته، سودآوری، سابقه فعالیت، حجم معاملات، حداقل قیمت بازار سهام، درصد حقوق صاحبان سهام، حداقل تعداد سهامداران و…

هدف از در نظر گرفتن این معیارها اعطای مجوز فعالیت به شرکت‌های معتبر، خوشنام، صاحب سرمایه کلان، بزرگ و سودآور است. تا از بروز زیان‌های احتمالی، رکود، افت شاخص و خدشه‌دار شدن اعتماد سرمایه‌گذاران جلوگیری شود. شرکت‌ها نمی‌توانند در بورس پذیرفته شوند مگر اینکه در چارچوب ضوابط بورس باشند.

اما پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ساده‌تر است. در فرابورس ضوابط و ملاک‌ها به گونه‌ای تسهیل شده تا شرکت‌هایی که شرایط پذیرش در بورس را ندارند، از فرصت انتشار اوراق بهادار و تامین مالی از این طریق جا نمانند. به طور مثال یکی از شروط پذیرفته شدن شرکت‌ها در تابلوی اصلی بازار بورس، داشتن حداقل 100 میلیارد سرمایه است. شرکتی که یک میلیارد تومان سرمایه دارد نمی‌تواند در بورس پذیرش بگیرد. اما این شرکت با توجه به قوانین تسهیل شده فرابورس می‌تواند در این بازار پذیرفته شود.

سابقه فعالیت

بورس اوراق بهادار از سال 1345 آغاز به فعالیت کرد. این بورس اولین و قدیمی‌ترین بورس ایران است که فعالیت خود را با انجام معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدن آغاز کرد.

هرچند که شکل گذشته آن بسیار متفاوت‌تر از شکل امروزی آن بوده است اما؛ امروزه بورس اوراق بهادار تهران مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش بازار سرمایه است. براساس قانون بازار اوراق بهادار (مصوب 9 مهر 1384)، بحث تاسیس و راه‌اندازی بازارهای خارج از بورس مطرح شد. چهار سال بعد، فرابورس از 6 مهر 1388 فعالیت خود را آغاز کرد.

ساختار

بورس اوراق بهادار از دو بخش بازار اول و بازار دوم تشکیل شده است. سازمان بورس سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را بر اساس برخی معیارها به این دو دسته تقسیم می‌کند. معیارهایی مثل: حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده، حداقل درصد سهام شناور، عدم وجود زیان انباشته، حجم معاملات، حداقل قیمت بازار سهام، درصد حقوق صاحبان سهام، تعداد سهامداران و…

فرابورس متشکل از شش بازار است. بازار اول، دوم، سوم، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت های کوچک و متوسط ( SME) و بازار پایه. اصلی‌ترین تفاوت این بازارها از جهت ضوابط پذیرش شرکت‌ها است. شرایط و قوانین لازم برای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس آسان‌تر از شرایط لازم برای پذیرش در بورس است. به همین ترتیب شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس راحت‌تر از بازار اول و در بازار سوم راحت‌تر از بازار دوم است.

سهام شرکت‌های سهامی عامی که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده‌اند و امکان پذیرش در هیچ‌ یک از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند، در بازار پایه منتشر می‌شود.

شرکت‌های پذیرفته شده در بازار پایه به سه دسته تقسیم می‌شوند:

1. شرکت هایی که قصد پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را ندارند؛ اما چون مایل به انتشار اوراق هستند و انتشار اوراق بدون کسب مجوز از سوی سازمان بورس ممکن نیست، این شرکت‌ها وارد بازار پایه می‌شوند.
2. شرکت‌هایی که در گذشته در بورس یا فرابورس پذیرفته شده‌اند اما بنا به دلایلی تنزل پیدا کرده‌اند. (صلاحیت پذیرش در بورس را از دست داده اند)
3. شرکت‌هایی که سازمان آن‌ها را ثبت کرده است اما نه در رده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس قرار می‌گیرند نه در بازارهای فرابورس.

بازار پایه به سه دسته زرد، نارنجی و قرمز طبقه بندی می‌شود. این بازارها براساس شرایط پذیرش، دامنه نوسان و قیمت سهام باهم تفاوت دارند.

شفافیت اطلاعلاتی

کاهش ضوابط پذیرش شرکت‌ها، بیشتر بودن دامنه نوسان، معامله برحسب نظر طرفین قرارداد، تسهیل مقررات و کاهش نظارت در فرابورس باعث شده تا شفافیت اطلاعاتی بازار فرابورس کمتر از بورس شود. این در حالی است که کنترل و نظارت بیشتری بر عملکرد مالی، گزارشات، حسابرسی، افشای اطلاعات شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اعمال گردد. به خصوص الزامی که از سوی سازمان بر ارائه صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی اعمال می‌شود. این اعمال باعث شده تا افشای اطلاعات به خوبی صورت بگیرد.

ریسک

شفافیت اطلاعاتی کمتر در فرابورس باعث شده تا ریسک سرمایه‌گذاری در فرابورس بیشتر از ریسک سرمایه‌گذاری در بورس باشد. همین مسئله باعث می‌شود تا فرابورس برای سرمایه‌گذاران ریسک گریز و محافظه کار ایده‌آل به نظر نیاید.

دامنه نوسان

دامنه نوسان قیمت بورس اوراق بهادار تهران مثبت و منفی ۵ درصد است. پیش‌تر اختلاف دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های بورسی و فرابورسی یک درصد بود. طبق گفته مدیر عملیات بازار فرابورس ایران از تاریخ ۲۵ بهمن ماه 1399، دامنه نوسان قیمت در کلیه نمادهای معاملاتی سهام در بازار اول و دوم فرابورس ایران به صورت نامتقارن به مثبت ۶ درصد و منفی ۲ درصد تغییر پیدا کرده است. این در حالی است که دامنه نوسان هریک از تابلوهای بازار پایه بایکدیگر متفاوت است.

دامنه نوسان قیمت سهام شرکت های تابلو زرد بازار پایه مثبت ۳ درصد و منفی ۲ درصد در روز است. در تابلوی نارنجی دامنه نوسان مثبت و منفی 2 و در تابلوی قرمز، مثبت و منفی ۱ درصد است.

جدول شرایط پذیرش در بورس و فرابورس

تفاوت عرضه اولیه بورس و فرابورس

به عرضه سهام یک شرکت برای اولین بار در بازار سهام، عرضه اولیه می‌گوییم. اما آیا عرضه اولیه سهام در بورس با عرضه اولیه در فرابورس تفاوت دارد؟ در پاسخ می‌گوییم سرمایه‌گذاری به روش عرضه اولیه در هر دو بازار یک شکل است و تفاوتی ندارد. تنها تفاوت عرضه اولیه بازار بورس و فرابورس، در شرکت‌های ناشر سهام است.

شرکت‌هایی که سهام خود را برای اولین بار در بورس عرضه می‌کنند مورد پذیرش این بازار قرار گرفته‌اند. چارچوب‌ها و ضوابط بورس برای پذیرش شرکت‌ها باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاری در سهام بازار بورس ریسک کمتری نسبت به فرابورس داشته باشد. شرکت‌هایی که سهام خود را برای اولین بار در فرابورس عرضه می‌کنند شرایط پذیرش در بورس را ندارند و سرمایه‌گذاری در آن ها ریسک بیشتری دارد.

بورس برای سرمایه‌گذاری بهتر است یا فرابورس؟

بورس و فرابورس از لحاظ ساعت کاری بازار، شیوه معاملاتی، سامانه خرید و فروش، عضویت و شروع سرمایه گذاری مشابه یکدیگر هستند.

هم بورس و هم فرابورس هر دو تحت نظارت سازمان بورس هستند. از سوی دیگر تمامی مزایایی که شرکت‌ها به ازای پذیرش در سازمان بورس به دست می‌آورند، در اختیار شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس هم قرار می‌گیرد. پس بورس و فرابورس از این بابت هم فرقی با یکدیگر ندارند.