در انتها نکته‌ی مهمی که در ارتباط با سرمایه‌گذاری وجود دارد این است که نباید بدون آموزش یا استفاده از دانش افراد باتجربه اقدام به سرمایه‌گذاری کرد زیرا ممکن است فرد ضرر بسیار زیادی را متحمل شود و سرمایه خود را از دست دهد.
نقد شونده‌ترین اوراق
اسناد خزانه اسلامی ابزاری بسیار جذاب برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است چون تنها اوراق بازار بدهی است که از ضمانت دولتی برخوردار است. نکته جالب توجه اینکه ارزش بازار فرابورس تا پیش از ورود اسناد خزانه ۹۵۰ هزار میلیارد ریال بود و پس از ورود این اسناد شش درصد افزایش یافت.
«بازار بدهی و استفاده از ساز و کارهای این بازار معمولاً به‌عنوان عاملی برای تقویت سیاست‌های پولی و مالی مطرح بوده و کارکردهای زیادی برای دولت و همچنین نظام اقتصادی کشور دارد. از مهمترین کارکردهای این بازار استفاده از ظرفیت بازار سرمایه برای کمک به دولت در پیشبرد پروژههای عمرانی و رفع مشکل نقدینگی است. این بازار با کمک ابزارها و اوراق بهادار کمک می‌کند تا بدهیهای دولت مشخص و شفاف شود و بتواند در یک ساز و کار مشخص برای پرداخت آنها اقدام لازم صورت گیرد.» این جملاتی است که امیر هامونی مدیرعامل شرکت فرابورس ایران به عنوان متولی بازار بدهی کشور بر آن تاکید دارد. او طی این گفت‌وگو درباره ارزش بازار بدهی که این روزها در کانون توجه دولت برای پرداخت بدهی‌هایش قرار گرفته، می‌گوید: گزارش‌های آماری نشان می‌دهد در پایان سال گذشته، 46 درصد از ارزش بازار فرابورس مربوط به بازار بدهی بوده و معاملات این بازار بالغ بر 21 هزار میلیارد تومان شده است. هامونی با رد انتقادات کارشناسانی که در شرایط فعلی معتقدند بازار فرابورس ایران کشش لازم برای عرضه بیش از 30 هزار میلیارد تومان اوراق بدهی دولتی را ندارد، تاکید دارد که مشتریان بازار بدهی با بازار سهام متفاوتند و اثری از آن نمی‌پذیرند؛ چون به طور کلی ساز و کار بازار بدهی با سهام متفاوت است. نکته دوم هم آنکه اغلب مشتریان بازار بدهی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند و مستقیماً وارد بازار نمی‌شوند و ظرفیت به وجود آمده در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به خوبی می‌تواند کشش بازار را افزایش دهد. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
به طور کلی بازار بدهی چه کارکردهایی در اقتصاد کشور دارد و چرا بر توسعه آن در اقتصاد تاکید شده است؟
بر اساس سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به خصوص در سالی که از سوی مقام معظم رهبری بر اقدام و عمل در این حوزه تاکید بسیار شده و همچنین مطابق با قانون رفع موانع تولید و ارتقای نظام مالی کشور، باید توجه ویژه‌ای به مدیریت شفاف و دقیق حوزه‌های گوناگون اقتصادی برای دستیابی به رشد و توسعه پایدار در کشور صورت گیرد.
یکی از مهمترین ارکان نظام مالی در کشور ما که سیاست‌ها و برنامه‌های آن نقش پررنگ و مستقیمی در روند رشد و توسعه بخش‌های گوناگون اقتصادی دارد دولت است که باید به عنوان کارفرما، انضباط مالی را به طور کامل در دستور کار خود قرار دهد. با توجه به اینکه اقتصاد مقاومتی ضمانت نقد شوندگی چیست؟ به معنی تشخیص حوزه‌های فشار و متعاقباً تلاش برای کنترل و بی‌اثر کردن آن است، در حوزه فعالیت‌های اقتصادی دولت بررسی‌ها حکایت از انباشت بدهیهای دولت به پیمانکاران داشت که در طول چند سال گذشته با تحت فشار قرار دادن اجرای پروژههای عمرانی و زیرساختی عملاً این پارامتر مهم در دستیابی به رشد اقتصادی کشور را با چالش مواجه کرده بود. توجه به آموزه‌های اقتصاد مقاومتی سبب شد با بررسی دقیق این موضوع، دولتمردان و نهادهای مرتبط همگی بر توسعه بازار بدهی در کشور تاکید کنند و با توسعه ابزارهای مورد مبادله در این بازار، دولت را برای عبور از تنگنای مالی بازپرداخت بدهی‌ها یاری رسانند.
بازار بدهی و استفاده از ساز و کارهای این بازار معمولاً به‌عنوان عاملی برای تقویت سیاست‌های پولی و مالی مطرح بوده و کارکردهای زیادی برای دولت و همچنین نظام اقتصادی کشور دارد. از مهمترین کارکردهای این بازار استفاده از ظرفیت بازار سرمایه برای کمک به دولت در پیشبرد پروژههای عمرانی و رفع مشکل نقدینگی است. این بازار با کمک ابزارها و اوراق بهادار کمک می‌کند تا بدهیهای دولت مشخص و شفاف شود و بتواند در یک ساز و کار مشخص برای پرداخت آنها اقدام لازم صورت گیرد. همچنین به جریان درآوردن و استفاده از وجوه نقد سرگردان موجود در جامعه و جذب و هدایت آنها به مسیر صحیح از دیگر کارکردهای بازار بدهی است. البته باید در نظر داشت که مکانیسم بازار بدهی موجب تزریق منابع مالی به بخش صنعت و تولید کشور خواهد شد و به این طریق رشد اقتصادی را برای کشور به دنبال دارد.
بازار بدهی ما در مقایسه با بورس‌های جهانی در چه وضعیتی قرار دارد؟
استفاده از ساز و کارهای بازار بدهی برای تامین مالی در دنیا بسیار بیشتر از بازار سهام مورد توجه قرار گرفته تا جایی که بازار بدهی حدود 75 درصد کل بازار سرمایه دنیا را به خود اختصاص داده است. اما اندازه بازار بدهی در کشور ما چندان قابل توجه نیست زیرا مدت زیادی از فعالیت این بازار نمی‌گذرد اما به هر صورت دولت تصمیم گرفته با استفاده از ابزارهای مالی بازار سرمایه بدهی‌هایش را تسویه کند و این عزم و اراده را در بندهای لایحه بودجه نیز به وضوح نشان داد. بنابراین انتظار می‌رود که بازار بدهی در کشور ما در سال 1395 رشد قابل ملاحظه‌ای پیدا کند و یکی از مهمترین منابع تامین مالی دولت برای اجرای طرح‌ها و پروژههای عمرانی و زیرساختی در کشور استفاده از پتانسیل‌های بازار بدهی برای دستیابی به این هدف باشد.
دولت در لایحه بودجه 95 برای پرداخت ضمانت نقد شوندگی چیست؟ بدهی‌هایش انتشار چهار نوع اوراق را پیش‌بینی کرده است و این اوراق قرار است از طریق بازار سرمایه عرضه شود. در حال حاضر سهم بازار بدهی در فرابورس ایران چقدر است ؟
گزارش‌های آماری نشان می‌دهد که در پایان سال گذشته، 46 درصد از ارزش بازار فرابورس مربوط به بازار بدهی بوده و معاملات این بازار بالغ بر 21 هزار میلیارد تومان شده است. همچنین در این مدت، نسبت گردش اوراق 228 درصد بوده و با این حساب ما جزء نقدشونده‌ترین بازارهای بدهی در بین کشورهای اسلامی بوده‌ایم.
آیا تاکنون اقدام عملی برای گسترش بازار بدهی در سطح بین‌المللی انجام داده‌اید؟ این اقدامات چه نتایجی در پی داشته است؟
بله، در سال گذشته گفت‌وگوهایی با هیات‌های اقتصادی کشورهای مختلف داشتیم که یکی از آنها با مدیرعامل بورس لوکزامبورگ و مربوط به توسعه بازار بدهی و راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری اسلامی بود. مدیرعامل این بورس اروپایی که از پیشگامان راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری اسلامی در دنیا محسوب می‌شود، خواستار اجرای پروژههای مشترک برای توسعه اوراق بهادار اسلامی شد و همچنین پیشنهادی از سوی فرابورس ایران مبنی بر راه‌اندازی صندوق سرمایه‌گذاری اسلامی در بورس لوکزامبورگ مطرح و درباره آن تبادل نظر شد. در عین حال، حمایت قاطعی توسط مسوولان دولتی لوکزامبورگ و همچنین بخش خصوصی این کشور برای جذب و تسهیل ارائه محصولات مالی اسلامی در بورس لوکزامبورگ وجود دارد که زمینه را برای همکاری بین‌المللی در زمینه توسعه بازار بدهی فراهم می‌کند.
با توجه به ظرفیت فعلی بازار بدهی در فرابورس، برخی کارشناسان معتقدند این بازار در حال حاضر کشش عرضه چند هزار میلیارد تومان اوراقی را که در لایحه بودجه امسال پیش‌بینی شده، ندارد. شما به عنوان متولی بازار بدهی آیا این انتقادات را وارد می‌دانید؟
این‌طور نیست، باید به دو نکته در این خصوص توجه کرد؛ اول اینکه مشتریان بازار بدهی با بازار سهام متفاوتند و اثری از آن نمی‌پذیرند؛ چون به طور کلی ساز و کار بازار بدهی با سهام متفاوت است. نکته دوم هم آنکه اغلب مشتریان بازار بدهی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام می‌کنند و مستقیماً وارد بازار نمی‌شوند و ظرفیت به وجود آمده در صندوق‌های سرمایه‌گذاری به خوبی می‌تواند کشش بازار را افزایش دهد. ضمناً مدیران حرفه‌ای صندوق‌ها با اشراف کامل به شرایط بازار نسبت به خرید و فروش اوراق اقدام می‌کنند و بازده صندوق‌ها نیز این مساله را تایید می‌کند.
آیا چهار ابزاری که دولت در لایحه بودجه پیش‌بینی کرده است یعنی اوراق مشارکت، اسناد خزانه، اوراق تسویه و صکوک اجاره را در زمینه پرداخت بدهیهای دولت موفق می‌دانید؟ هر کدام از این اوراق چه ویژگی‌هایی دارند؟
دولت متعهد شده که انضباط مالی را در پیش بگیرد و این نخستین گام در جهت توسعه همه‌جانبه نظام مالی کشور است. هفته گذشته هم معاون اول رئیس‌جمهور در بند 2 ابلاغیه 8بندی برنامه ملی اقتصاد مقاومتی به وزارت اقتصاد بر تقویت نقش بازار سرمایه در تامین مالی بنگاه‌ها تاکید کرد. در پاسخ به این سوال باید عرض کنم هر کدام از ابزارهایی که در لایحه بودجه سال 1395 کل کشور ذکر شده کارکرد به خصوصی دارند و از بین آنها فقط اسناد خزانه اسلامی برای بازپرداخت بدهی دولت طراحی شده است که در بودجه سال‌های 1393 و 1394 هم پیش‌بینی شده بود. معاملات ثانویه این اسناد از مهر سال گذشته در بازار فرابورس انجام شد و میزان معاملات آن بسیار خوب و فراتر از انتظار است اما اوراق مشارکت و صکوک اجاره، ابزارهایی برای تامین مالی پروژه‌ها و طرح‌های عمرانی هستند و اوراق تسویه خزانه هم یک ابزار مالی خاص برای تهاتر بدهیهای دولت محسوب می‌شود که بیشتر کارکرد آن در مسائل حسابداری است.
با توجه به اینکه سال گذشته تجربه عرضه اسناد خزانه را در فرابورس داشته‌اید، تاکنون چه میزان از پنج هزار میلیارد اسناد خزانه در بودجه 94 عملیاتی شده است. با توجه به افزایش حجم اوراق اسناد خزانه برای امسال چه میزان با اقبال مواجه خواهند شد؟
کل پنج هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی مقرر در بودجه 94 در پنج مرحله هر یک به ارزش هزار میلیارد تومان در فرابورس پذیرش شده و نخستین مرحله اسناد در تاریخ 23 اسفند سال گذشته، سررسید شد. اساساً انتشار اسناد خزانه موجب پویایی قابل توجهی در میان پیمانکاران کشور شد و برخی از آنها با تخصیص این اوراق توانستند فعالیت‌های خود را با جدیت بیشتری از سر بگیرند.
اسناد خزانه اسلامی ابزاری بسیار جذاب برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است چون تنها اوراق بازار بدهی است که از ضمانت دولتی برخوردار است. نکته جالب توجه اینکه ارزش بازار فرابورس تا پیش از ورود اسناد خزانه 950 هزار میلیارد ریال بود و پس از ورود این اسناد شش درصد افزایش یافت.
در سال جدید هم با تخصیص اسناد خزانه به پیمانکاران از سوی وزارتخانه‌های مربوطه، این اوراق به تدریج وارد بازار فرابورس می‌شود و با توجه به نقدشوندگی بالای آن قطعاً همانند گذشته با اقبال روبه‌رو می‌شود.
اسناد خزانه اسلامی تا چه حد از سوی سرمایه‌گذاران خارجی با استقبال روبه‌رو شده است؟
تامین مالی دولت به کمک اسناد خزانه اسلامی مطابق با استانداردهای جهانی صورت گرفته و این مساله عامل جلب مشارکت سرمایه‌گذاران خارجی به معاملات این اسناد شده است؛ ضمن اینکه این ابزار تنها ابزار مالی محسوب می‌شود که در بازار سرمایه کشورمان دارای ضمانت از طرف دولت و وزارت امور اقتصادی و دارایی است که از این نظر نیز جذابیت زیادی برای سرمایه‌گذاران دارد. خوب است بدانید که تاکنون سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی از کشورهای اروپایی، حاشیه خلیج فارس و کشورهای همسایه از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشارکت خوبی در خرید اسناد خزانه اسلامی داشته‌اند. در حال حاضر فرابورس ایران پس از ترکیه و بازار سهام قاهره، به لحاظ حجم معاملات ثانویه اوراق با درآمد ثابت رتبه سوم را در میان کشورهای منطقه منا (کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه) دارد.در واقع، اسناد خزانه اسلامی یکی از بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه کشورمان در دوران پسابرجام است که دریچه ورود بیش از پیش سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه خواهد بود.
با توجه به اینکه بازار سرمایه بازاری تخصصی است، برای افرادی که به مکانیسم خرید و فروش اوراق در فرابورس ایران آشنا نیستند چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟ برای افرادی که در تهران نیستند چطور؟
در حال حاضر بیش از هزار ایستگاه معاملاتی فرابورس ایران در سراسر کشور مستقر هستند که سرمایه‌گذاران و پیمانکاران برای خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی می‌توانند به این مراکز مراجعه کنند. اتفاقاً تاکنون هم مشارکت معامله‌گران شهرستانی در خرید و فروش این اسناد بسیار خوب بوده است. علاوه بر این، معامله‌گران می‌توانند به صورت آنلاین از هر نقطه کشور نسبت به خرید و فروش اسناد خزانه اسلامی و سایر صکوک اقدام کنند.
مکانیسم تعیین نرخ سود در بازار بدهی چگونه است؟ اگر دولت در تعیین نرخ سود اوراق بدهی دخالت کند آیا می‌توان انتظار داشت که این اوراق از جذابیت لازم برخوردار باشد و عموم از آن استقبال کنند؟
نرخ سود اوراق معمولاً متناسب با عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود و دستوری نیست. به عبارت دیگر یکی از مهمترین دلایل استقبال از این بازار، عدم دخالت دولت و سایر نهادها در تعیین نرخ سود است. سود در شبکه بانکی به صورت ماهانه پرداخت می‌شود در صورتی که برای مثال، اسناد خزانه اسلامی سود میان‌دوره ندارد و تمام مبلغ اسمی در پایان دوره و در زمان سررسید به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود که همین موضوع سبب تفاوت نرخ بازده آنها خواهد شد. از آنجا که این اوراق به کسر در بازار خرید و فروش می‌شود، خریدار به قیمت خرید و همچنین میزان زمان باقیمانده تا سررسید می‌تواند بازده سرمایه‌گذاری خود را محاسبه کند.
مساله بعد اینکه کوتاه‌مدت بودن اوراق، حساسیت آنها را نسبت به تغییرات نرخ سود یعنی نوسان قیمتی اوراق کاهش می‌دهد در حالی که اوراق مشارکت یا اوراق اجاره که بلندمدت هستند نسبت به تغییرات نرخ سود، حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهند به همین دلیل قیمت آنها گاهی تا چند درصد نوسان پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، دولت در مورد مرحله نخست اسناد خزانه در اسفند 94 بدهی خود به پیمانکاران بخش خصوصی را به‌موقع و پیش از سررسید تعیین‌شده پرداخت کرد و این اقدام گام موثری در راستای اثبات انضباط مالی دولت و بهبود اعتماد‌سازی در میان اهالی بازار سرمایه بود. در حال حاضر نیز فعال‌تر شدن بازار بدهی در بودجه سال 1395 مدنظر قرار گرفته و در اصل، یکی از مسائل مورد توجه دولت در سال جاری تامین مالی بیشتر از طریق بازار بدهی است. در واقع به نظر می‌رسد که اهمیت تسویه بدهی‌ها و تاثیر آن در خروج اقتصاد از رکود برای دولت محرز شده و عزم جدی در این زمینه دارد، بنابراین با ادامه روند ایفای به موقع تعهدات توسط دولت، قطعاً استقبال از اوراق هم ادامه خواهد یافت.
با توجه به اینکه دولت امسال هم می‌خواهد اسناد خزانه اسلامی منتشر کند آیا این اوراق در شرایط فعلی اقتصاد و کمبود منابع مالی دولت از اعتبار و پشتوانه لازم برخوردار است؟
به هر حال مساله اساسی در موفقیت اوراق بدهی دولتی، تسویه به موقع آنهاست. هنگامی که انتشار اوراق مشارکت، صکوک اجاره، اسناد خزانه اسلامی و نظایر آن در بودجه گنجانده می‌شود به این معناست که دولت منابع لازم را برای آن پیش‌بینی کرده است. می‌دانید که اسناد خزانه اسلامی دارای ضمانت دولتی هستند و خزانه‌داری کل کشور متعهد شده مبلغ اسمی آن را در سررسید به دارندگان آن پرداخت کند همان‌طور که در مرحله اول این کار با موفقیت انجام شد.
در واقع، پرداخت مبلغ اسمی این اسناد جزو دیون ممتاز دولت است یعنی دولت آن را هم‌ردیف با پرداخت حقوق کارکنان خود تلقی کرده و پرداخت آن در اولویت قرار دارد بنابراین هیچ دغدغه‌ای از این بابت برای سرمایه‌گذاران و خریداران وجود ندارد. همان‌طور که اشاره کردم دولت تصمیم خود را در این زمینه گرفته و با اعتماد به ساز و کار بازار سرمایه و بهره‌گیری از شفافیت آن در تلاش است تا بدهیهای خود را پرداخت کند و به همین دلیل یک بخش متمرکز در وزارت اقتصاد برای احصا و مدیریت تمامی بدهیهای دولت راه‌اندازی کرده است.
میزان نقدشوندگی اوراق مربوطه را چطور ارزیابی می‌کنید؟
پیشتر عرض کردم که اسناد خزانه تنها اوراق بازار بدهی است که ضمانت دولت را به همراه دارد بنابراین نقدشونده‌ترین اوراق در این بازار به شمار می‌رود. از ابتدا نیز ایجاد بازار ثانویه برای معامله اسناد خزانه اسلامی به دلیل قابلیت نقدشوندگی این اوراق بود تا از این طریق، آن دسته از پیمانکارانی که بنا به هر دلیلی نیاز فوری به وجه نقد دارند، اوراق خود را به کسر در بازار فرابورس به فروش برسانند و منابع مورد نیاز خود را تامین کنند. از سوی دیگر در بازار سرمایه، عموم مردم هستند که به قصد سرمایه‌گذاری وارد بازار اوراق بدهی می‌شوند و نظم در پرداخت به موقع موجب رونق این بازار خواهد شد.
در صورتی که این اوراق فروش نرود متعهد پذیره‌نویسی برای آنها وجود دارد؟
در حال حاضر، بازار اسناد خزانه اسلامی دارای بازارگردان است و مشکلی برای خرید اوراق وجود ندارد. در مورد سایر اوراق هم متناسب با شرایط آن، متعهد پذیره‌نویسی تعیین می‌شود.
آیا برای بازار بدهی، بازارگردان پیش‌بینی شده است؟
هر یک از ابزارهایی که در بازار بدهی خرید و فروش می‌شوند، شرایط خاص خود را دارند و به تناسب نوع اوراق و وضعیت ضمانت نقد شوندگی چیست؟ آن در بازار تدابیری در این خصوص اتخاذ می‌شود. برای مثال برای مراحل اول تا سوم اسناد خزانه اسلامی با توجه به عرضه و تقاضای موجود و سایر شرایط، بازارگردان در نظر گرفته شده است، چراکه با ورود بازارگردان به جریان معاملات اسناد خزانه اسلامی، این اطمینان به معامله‌گران داده می‌شود که با خیال آسوده‌تر نسبت به خرید و نگهداری این اسناد اقدام کنند.
اهمیت سرمایه‌گذاری چیست و انواع کلاس‌های آن کدام‌اند؟
سرمایه‌گذاری (investment)، به تبدیل پول نقد به دارایی برای کسب سود در آینده گفته می‌شود. این روزها با توجه به شرایط اقتصادی و وجود تورم سرمایه‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از دلایل اهمیت آن می‌توان به داشتن درآمد بیشتر، حفظ ارزش دارایی و کسب سود در آینده اشاره کرد. سرمایه‌گذاری روش‌های مختلفی دارد که هریک از این روش‌ها ریسک و بازده متفاوتی دارد. برای سرمایه‌گذاری خوب با ریسک کمتر و بازده بیشتر باید گزینه‌ی مناسبی برای سرمایه‌گذاری انتخاب کرد. انتخاب بین روش‌های مختلف سرمایه‌گذاری می‌تواند به عواملی مانند میزان سرمایه، ویژگی‌های شخصیتی و هدف فرد سرمایه‌گذار بستگی داشته باشد. در این مقاله به انواع کلاس‌های سرمایه‌گذاری و برخی ویژگی‌هایشان پرداخته‌شده است که در ادامه می‌خوانید.
چرا باید سرمایه‌گذاری کرد؟
انسان‌ها در طول زندگی همواره زمان و انرژی خود را صرف می‌کنند تا از طریق انجام کار فیزیکی درآمد مشخصی کسب کنند که گاهی این درآمد پاسخگوی نیاز زندگی افراد نیست. بررسی تاریخچه اقتصادی ایران نشان می‌دهد تورم همواره عضو جدایی‌ناپذیر اقتصاد ایران بوده و مردم را با مشکلات جدی اقتصادی روبرو کرده است؛ همچنین درصد تورم در چند دهه گذشته در کشور افزایش چشم‌گیری داشته و تورم‌هایی با شیب تند در مدتی کوتاه ارزش دارایی نقدی و قدرت خرید مردم را کاهش داده است. این مشکلات می‌تواند مهمترین انگیزه برای داشتن منبع دوم درآمد از طریق سرمایه‌گذاری باشند. داشتن امنیت اقتصادی و جلوگیری از کاهش ارزش دارایی‌های نقدی نیز از دلایل دیگری است که افراد پول خود را سرمایه‌گذاری می‌کنند.
انواع کلاس‌های سرمایه‌گذاری
همچنین سرمایه‌گذاری یکی از روش‌های رشد و توسعه سرمایه و کسب سود بیشتر در گذر زمان است. افراد می‌توانند از روش‌های مختلفی پول خود را سرمایه‌گذاری کنند که در ادامه برخی از این روش‌ها مطرح شده‌است.
پول نقد و سپرده بانکی
گاهی برخی افراد پول نقد خود را برای استفاده در آینده پس‌انداز و نگهداری می‌کنند. بازدهی این اقدام با توجه به شرایط اقتصادی نه‌تنها در ایران بلکه در تمام دنیا صفر و حتی منفی است و فرصت کسب سود را از فرد می‌گیرد؛ اما سپرده‌گذاری پول نقد در بانک نوعی سرمایه‌گذاری است. این نوع سرمایه‌گذاری با ریسک بسیار پایین درصد بالایی از حجم سرمایه‌گذاری‌ها در ایران را به خود اختصاص داده است. در این روش، بانک ماهانه مبلغی به‌عنوان سود پول سپرده‌گذاری شده به فرد می‌دهد. مهمترین ویژگی این سرمایه‌گذاری، تضمینی و قطعی بودن سود آن است.
اوراق
سرمایه‌گذاری از طریق خرید اوراق، نوعی مشارکت مردم در تأمین سرمایه برای دولت، نهادها، سازمان‌ها و… است. اوراق معمولاً توسط دولت و یا نهادی معتبر منتشر و ضمانت می‌شوند؛ پس سرمایه‌گذاری از طریق خرید اوراق یکی از کم‌ریسک‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری است که سالانه سود مشخصی به فرد سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد.
ارز
این روزها سرمایه‌گذاری از طریق خرید ارز به دلیل نوسانات و افزایش قیمت آن در کشور یکی از اصلی‌ترین و پرطرفدارترین روش‌های سرمایه‌گذاری است. همین نوسانات باعث شده این روش سرمایه‌گذاری نیاز به ریسک‌پذیری بالایی داشته باشد.
سکه و طلا
خرید سکه، طلا یا دیگر فلزات ارزشمند یکی از روش‌های قدیمی سرمایه‌گذاری در ایران است؛ از دلایل محبوبیت این روش می‌توان به مواردی چون کم‌ریسک بودن، نیاز نداشتن به سرمایه زیاد و نقدشوندگی بالا آن اشاره کرد. نوسانات قیمت در این روش سرمایه‌گذاری تحت تأثیر 2 فاکتور قیمت انس جهانی طلا و قیمت دلار قرار دارد.
خودرو
خودرو همواره در جهان یک کالای مصرفی بوده است و به‌عنوان کالای سرمایه‌ای مورداستفاده قرار نمی‌گیرد؛ اما در ایران رشد قیمت خودرو در چند سال اخیر باعث شده تا خرید خودروهای خارجی به یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری تبدیل شود.
املاک و مستغلات
خرید املاک و مستغلات یکی دیگر از روش‌های سرمایه‌گذاری است که فرد می‌تواند هم از طریق دریافت اجاره به‌صورت ماهانه درآمد کسب کند و هم با گذر زمان و افزایش ارزش ملک آن را بفروشد و سود کند. اگرچه این روش سرمایه‌گذاری با ریسک کمتری نسبت به برخی روش‌ها همراه است ولی به سرمایه زیادی نیاز دارد و نقدشوندگی آن پایین است.
بورس
خرید سهام در بازار بورس اوراق بهادار با هدف کسب درآمد و رشد ثروت یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری جذاب است. این روش از پربازده‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها در 20 سال اخیر بوده و طرفداران بسیاری پیدا کرده است. سرمایه‌گذاری در بورس به نسبت بازده بالای خود، ریسک بیشتری نسبت به سایر موارد مطرح شده دارد. با کسب دانش و انتخاب درست سرمایه‌گذاری در این بازار می‌توان این ریسک را تا حدی مدیریت کرد.
کالاهای فیزیکی
همان‌طور که گفته شد امروزه شرایط اقتصادی و درصد بالای تورم در ایران به‌گونه‌ای است که کسب درآمد از طریق خریدوفروش کالا به یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری تبدیل شده است، به‌گونه‌ای که می‌توان با خرید یک کالا و فروش آن ضمانت نقد شوندگی چیست؟ سود کرد. این سود با گذر زمان و به نسبت افزایش قیمت کالا ناشی از شاخص تورم به وجود می‌آید.
ارز دیجیتال
یکی از جدیدترین روش‌های سرمایه‌گذاری در کشور ارز دیجیتال است که به دو روش خرید و استخراج انجام می‌شود. این روش سرمایه‌گذاری خیلی فراگیر نیست و افراد کمتری از آن استفاده می‌کنند. همچنین هنوز ارز دیجیتال برای تبادلات مالی مورد پذیرش بانک‌های جهانی نیست و آینده‌ای مبهم دارد، این موضوع باعث شده این نوع سرمایه‌گذاری ریسک زیادی داشته باشد.
کسب‌وکار
ایجاد کسب‌وکار و کارآفرینی یکی از روش‌های سرمایه‌گذاری است. در این روش فرد دارایی خود را برای شروع یک کسب‌وکار مانند تولید محصول، ارائه خدمات و… با هدف سوددهی اختصاص می‌دهد. این نوع سرمایه‌گذاری علاوه بر سرمایه نقدی به تخصص نیز نیاز دارد. ریسک این سرمایه‌گذاری بسیار بالا است و در صورت شکست می‌تواند باعث از بین رفتن کل سرمایه فرد شود؛ البته متناسب با ریسک بالای آن در صورت موفقیت سودی به‌مراتب بیشتر از سایر گزینه‌های سرمایه‌گذاری دارد. کسب‌وکار می‌تواند سنتی یا مدرن (مانند استارت‌آپ‌ها) باشد که در روش‌های مدرن میزان ریسک بیشتر است.
ویژگی مشترک گزینه‌های سرمایه‌گذاری
ریسک ویژگی مشترک تمام روش‌های سرمایه‌گذاری است. میزان ریسک در سرمایه‌گذاری‌های مختلف متفاوت است و این میزان می‌تواند با توجه به شرایط اقتصادی، سیاسی، امنیتی و… در دنیا و کشور متغیر باشد. ریسک ارتباط مستقیمی با بازده سرمایه‌گذاری دارد، هرچه ریسک یک سرمایه‌گذاری بیشتر باشد بازده آن نیز بیشتر خواهد بود. (برای آشنایی با مفهوم ریسک و بازده می‌توانید مقاله ریسک و بازده را بخوانید). مردم اغلب به دنبال روش سرمایه‌گذاری با ریسک کمتر و بازده بیشتر هستند؛ پس آگاهی از روش انتخاب بین گزینه‌های سرمایه‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
روش انتخاب مناسب بین گزینه‌های سرمایه‌گذاری
انتخاب گزینه مناسب سرمایه‌گذاری در بازارهایی با ریسک متغیر یکی از مهمترین دغدغه‌های سرمایه‌گذار است؛ پس بهتر است افراد طرح و برنامه مالی و سرمایه‌گذاری مشخصی داشته باشند. در ابتدا باید دانست هدف شخص از سرمایه‌گذاری چیست؟ مشخص شدن هدف به فرد کمک می‌کند تا بداند می‌خواهد در چه بازه زمانی چه میزان سود کند. همچنین ویژگی‌های شخصیتی مانند میزان ریسک‌پذیری هر فرد نقش مهمی در انتخاب نوع سرمایه‌گذاری دارد. در نهایت باید دید با توجه به میزان دارایی، فرد در کدام بازارها می‌تواند سرمایه‌گذاری کند.
در انتها نکته‌ی مهمی که در ارتباط با سرمایه‌گذاری وجود دارد این است که نباید بدون آموزش یا استفاده از دانش افراد باتجربه اقدام به سرمایه‌گذاری کرد زیرا ممکن است فرد ضرر بسیار زیادی را متحمل شود و سرمایه خود را از دست دهد.
«اوراق گام» ، تضمین سیستم بانکی، منابع بازار سرمایه
به تازگی انطباق اوراق گام با الزامات فقهی به تصویب شورای فقهی بانک مرکزی رسیده است . این اوراق، ابزاری جدید برای تأمین مالی بنگاه‌های تولیدی بوده و به طور خاص برای تأمین سرمایه در گردش مورد استفاده قرار می‌گیرد. تا پیش از این اوراق تأمین سرمایه در گردش در حوزه بازار پول و از محل منابع بانکی انجام می‌شد. با طراحی این اوراق نه تنها ابزار دیگری برای استفاده منابع موجود در بازار سرمایه برای کمک به بخش تولیدی اقتصاد و مشارکت در رشد اقتصادی فراهم شده است بلکه معاملات این اوراق پیوند بین بازار سرمایه و بازار پول را افزایش می‌دهد چرا که نیازمند همکاری میان ارکان بازار سرمایه از جمله سازمان بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس اوراق بهادار تهران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه و شرکت مدیریت فناوری با نهادهای بخش پولی و بانکی مثل بانک مرکزی و بانک‌های تجاری است. از طرفی استفاده از این ابزار تأمین مالی کوتاه مدت، نشان از توجه ویژه سیاست‌گذاران اقتصادی به نقش سازنده بازار سرمایه و شفافیت اطلاعاتی آن دارد و بیانگر افزایش روز افزون نقش بازار سرمایه در تأمین مالی واحدهای اقتصادی است.
در این راستا هیئت تحریریه «ماهنامه بورس»، در گفتگو با دکتر محمود رضا خواجه نصیری، نائب رئیس هیئت‌مدیره بورس اوراق بهادار تهران و مدیرعامل تأمین سرمایه تمدن به بررسی مزایا، ریسک‌ها، زیرساخت‌های مورد نیاز و نتایج انتشار این اوراق در بازار پول و در بازار سرمایه پرداخته است که شرح این گفتگو را ضمانت نقد شوندگی چیست؟ در ادامه می‌خوانید :
لطفاً مقدمه‌ای راجع به اوراق گام و انگیزه اصلی طراحی این اوراق بفرمایید.
دسته‌ای از اوراق وجود دارند که ساختار آنها مستلزم ارتباط بین بازار سرمایه و بازار پول است؛ از این دسته می‌توان به اوراق حق تقدم تسهیلات مسکن و اوراق خزانه اشاره کرد. این اوراق به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بازار سرمایه تأمین‌کننده پول باشد و بانک‌ها تأمین‌کننده ضمانت. اوراق گام نیز در این دسته از اوراق قرار می‌گیرد. در حقیقت انگیزه بانک مرکزی در طراحی اوراق گام این بود که شرایطی فراهم شود که شرکت‌هایی که به لحاظ توانگری مالی و ساختار مالی وضعیت مناسبی دارند، توسط سیستم بانکی تضمین شوند ولی سرمایه موردنیاز آنها به‌جای اینکه از محل سپرده‌های بانکی پرداخت شود، توسط بازار سرمایه تأمین شود. لذا می‌توان گفت که اوراق گام مبتنی بر حساب‌های پرداختنی شرکتها است. البته پیش از این نیز اوراق وجود داشتند که مبتنی بر حساب‌های پرداختنی بودند مثل اوراق مرابحه، اوراق منفعت هم به منافع آتی نگاه دارد و امکان تأمین مالی با استفاده از این اوراق در بازار وجود دارد، اما نکته‌ای که اوراق گام را از سایر اوراق متمایز می‌کند این است که سررسید اوراق گام عمدتاً کوتاه‌مدت است. از آنجایی که سررسید این اوراق کوتاه مدت است ، این اوراق بیشتر مشابه ابزارهای بازار پول است چون به طور معمول ابزارهای تأمین مالی بازار سرمایه برای دوره‌های بلندمدت منتشر می‌شوند. همچنین از این حیث که ضمانت این اوراق نیز توسط بانک‌هایی انجام می‌شود که توانگری مالی و کفایت سرمایه دارند، باز هم این اوراق در حیطه بازار پول قرار می‌گیرد؛ اما از این لحاظ که این اوراق معاملات ثانویه دارد، نقدشونده است و از آنجایی که منابع این اوراق از بازار سرمایه تأمین می‌شود، در حوزه بازار سرمایه قرار می‌گیرد.
فرایند انتشار اوراق گام به چه صورتی است؟
اولاً اوراق گام، اوراق متحدالشکلی است که به تفکیک بانک‌ها وجود دارد و اگر چه شرکتها و بنگاه‌های اقتصادی‌ای وجود دارند که بانک برای تضمین این شرکتها اوراق را منتشر کرده است، اما اوراق گام به نام بانک تعریف می‌شود و هر بانکی اوراق گام با سررسیدهای مختلف دارد. بنابراین اصل اوراق به نام یک بانک است. برای مثال بانک ملی اوراق بانک ملی را دارد و ممکن است این اوراق برای ایران‌خودرو یا سایپا یا هر شرکت دیگری منتشر شده باشد. زمانی که این اوراق در بازار سرمایه منتشر می‌شود، اسم اوراق، اوراق گام بانک ملی است و صد درصد ضمانت آن را بانک ملی بر عهده دارد و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه کاری به روابط بین بانک ملی و بانی و ناشر اوراق ندارند و تنها آن بانک خاص که ضامن اوراق هست را به رسمیت می‌شناسند. تفاوت اوراق منتشرشده به نام بانک نیز تنها تفاوت در سررسید خواهد بود. بنابراین نماد اوراق نیز شامل دو کاراکتر است که یکی بیانگر بانک مربوطه و کاراکتر دوم نشان‌دهنده سررسید اوراق است و جمع این دو بخش، یک نماد معاملاتی را تشکیل می‌دهد. بنابراین اینکه اوراق گام در بخش اعتبارات بانک برای تأمین مالی کدام شرکت منتشر شده است، برای فعالان بازار سرمایه اهمیتی ندارد و در زمان سررسید اوراق، ذینفع می‌تواند اوراق خود را به‌واسطه شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به وجه نقد تبدیل کند و نیازی ندارد بداند این اوراق برای تأمین مالی کدام ناشر منتشر شده است. بنابراین اگرچه این اوراق ممکن است بر مبنای حساب پرداختنی یک شرکت تولید خودرو و یک شرکت تولیدکننده قطعات خودرو منتشر شده باشد، اما در سررسید، بانک ضامن عدم نکول خواهد بود. ازاین‌رو می‌توان گفت که همانند اوراق خزانه که سطح اعتباری دولت و سررسید اوراق دو مؤلفه‌ای هستند که مبنای ارزش‌گذاری اوراق هستند، در اوراق گام هم به همین ترتیب هست و سطح اعتباری بانک‌هایی که این اوراق به نام آنها هست و سررسید اوراق، مشخص‌کننده ارزش اوراق هستند. به همین دلیل منطقی است که اوراق گام برای یک بانک دولتی با سرمایه‌ی بالاتر، نرخ پایین‌تری داشته باشد چون ریسک اعتباری کمتری دارد و اوراق گام برای یک بانک خصوصی با سرمایه‌ی کمتر، نرخ بالاتری داشته باشد. البته این امکان وجود دارد که قیمت اوراق، تحت تأثیر فرایند عرضه و تقاضای بازار از ارزش تئوریک آن، اندکی فاصله بگیرد.
مزیت اصلی تأمین مالی با استفاده از اوراق گام نسبت به سایر اوراق چیست؟
اینکه این اوراق که مبنای یک تسویه مبادلاتی بین چند فعال اقتصادی در زنجیره ارزش است و توسط بانک‌ها منتشر می‌شود، بتواند در هر شرایطی تبدیل به وجه نقد بشود یا در سررسید توسط بانک نقد شود، مزیت بسیار مهمی برای این اوراق است. لذا می‌توان گفت که مزیت اصلی این دسته از اوراق که منابع خود را از بازار سرمایه تأمین می‌کنند، قابل معامله بودن است که این ویژگی ریسک نقدشوندگی را کاهش می‌دهد و به‌تبع این امر ارزش اوراق بالاتر رفته و با استقبال بالایی مواجه می‌شوند. برای توضیح این نکته به این مثال توجه کنید که زمانی که اوراق خزانه راه افتاد، فرض بر این بود که دولت در سررسید قطع به‌یقین بازخرید کند و این اتفاق افتاد. اما زمانی که اوراقی مثل اوراق سخاب وجود داشت قبل از اینکه این اوراق در بازار سرمایه پذیرفته شود، نرخ این اوراق تقریباً دو برابر نرخ اوراق اخزا بود که در بازار سرمایه قابلیت معامله داشت. این موضوع نشان می‌دهد که قابلیت معامله اوراق تا سررسید، در بازار سرمایه تا چه اندازه اهمیت دارد.
آیا برای معاملات این اوراق در بازار سرمایه، بازارگردانی هم در نظر گرفته شده است؟
بعید می‌دانم بازارگردان داشته باشد چراکه مدل عملیاتی آن از دیدگاه من خیلی شبیه به اوراق خزانه خواهد بود که دارای بازارگردان نیست. این اوراق به دلیل اینکه از طرف بازار پول منتشر می‌شوند قرار است دارای سررسیدهای کوتاه‌مدت بوده و معاملات ثانویه آن از طریق بورس انجام شوند. بازار پول برای تأمین سرمایه در گردش شرکتها از این فرایند استفاده کرده و با اتخاذ سررسیدهای کوتاه‌مدت برای این اوراق می‌تواند بخش زیادی از ریسک نقدشوندگی را کاهش دهد. به نظر من، به دلیل سررسید کوتاه‌مدت و کاهش ریسک نقدشوندگی این اوراق، وجود بازارگردان زیاد مهم نیست هرچند می‌توان برای نقدشوندگی بیشتر این اوراق، بازارگردان هم اختصاص داد. وجود بازارگردان برای کاهش ریسک نقدشوندگی این اوراق باعث می‌شود تا این اوراق از ارزش بالاتر و بازده تا سررسید پایین‌تری نسبت به سایر اوراق برخوردار شود. به‌عنوان‌مثال بانک یا سیستمی که از این اوراق استفاده می‌کند درصورتی‌که علاقه‌مند به نرخ پایین این اوراق باشد، می‌تواند با تخصیص بازارگردان، ریسک نقدشوندگی آن را کاهش داده و بر این اساس هزینه تأمین مالی را کاهش دهد.
برای سررسید این اوراق تصمیمی گرفته شده است؟
قرار بر این است که سررسید این اوراق کوتاه‌مدت بوده و با ماهیت بازار پول سازگارتر باشد.
بحث فقهی که در مورد تأمین مالی از طریق اوراق گام وجود دارد، شبهه صوری بودن تأمین سرمایه در گردش توسط بنگاه‌ها است. برای آن مشکل چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟
بررسی صوری نبودن حساب‌های بنگاه توسط بانک انجام خواهد شد زیرا بانک‌ها ضامن اوراق گام هستند و ضمانت آنها یک ضمانت بدون قید و شرط است. به همین دلیل این بررسی در کمیته اعتباری و سیستم اعتبارسنجی بانک‌ها انجام خواهد شد. به‌عبارتی‌دیگر بانک‌ها به‌صورت مستقیم طرف معامله‌ی سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه هستند و ریسک‌های سمت بنگاه‌ها به بانک منتقل می‌شود و ازاین‌رو بحث صوری بودن منتفی است. چون ارتباط میان بنگاه با تأمین‌کننده مواد اولیه طبق قوانین مالیاتی و مقررات مربوطه در صورت‌های مالی شرکت ظهور و بروز خواهد داشت، بنابراین سیستم اعتباری بانک‌ها به‌سادگی می‌تواند صوری نبودن قراردادهای بنگاه را بررسی کند. به‌عبارت‌دیگر، انتشار اوراق گام صرفاً بر اساس یک ارتباط ظاهری انجام نمی‌شود و انتشار آن مبتنی بر صورت‌های مالی شرکت خواهد بود.
مخاطبان اصلی این اوراق کدام گروه از سرمایه‌گذارها هستند؟
در حال حاضر مخاطب اصلی اوراق بدهی در بازار سرمایه، صندوق‌های با درآمد ثابت هستند که می‌توانند از خریداران عمده اوراق گام نیز باشند. البته خود بانک‌ها هم می‌توانند در صورت داشتن منابع مازاد، اقدام به خرید این اوراق کنند مثل بانک‌های قرض‌الحسنه و یا شرکت‌های بیمه.
در زمینه زیرساخت‌های راه‌اندازی معاملات اوراق گام در بازار سرمایه مثل دستورالعمل‌ها و قوانین مقررات معاملاتی، رویه و سازوکارهای اجرایی و نیز نرم‌افزارهای موردنیاز، چه اقداماتی انجام شده است؟
از لحاظ فنی مشکلات زیادی برای راه‌اندازی این ابزار وجود ندارد چراکه پس از تأیید بانک مرکزی و بانک‌ها و ارسال فایل‌های مربوطه، ثبت اوراق گام در شرکت سپرده‌گذاری طی مدت ۲۴ ساعت امکان انجام دارد و طی ۲۴ ساعت دیگر، نماد معاملاتی این اوراق می‌تواند در بورس تعریف شود. فرایندهای تسویه این اوراق نیز همانند سایر اوراق بوده و به روال جدیدی نیاز ندارد.
در رابطه با اینکه بانک مرکزی می‌خواهد از اطلاعات مربوط به معاملات این اوراق آگاهی داشته باشد نیز می‌توان گفت که امکان گزارش‌دهی و گزارش‌گیری در سیستم‌های نظارتی بازار سرمایه کاملاً وجود دارد و اصلاً نیازی به ایجاد سیستم جدید برای این موضوع نیست. در حقیقت، حوزه انتشار اوراق گام می‌تواند بیشترین حد اطلاعات را بر اساس آخرین اطلاعات ثبت‌شده نزد سپرده‌گذاری و بورس، به بانک مرکزی ارسال کند و شاید بتوان گفت که این حوزه بالاترین سطح نظارت را برای بانک مرکزی در حوزه اعتبارات بانک‌ها فراهم خواهد کرد. نکته دیگری که به نظر من به لحاظ مقرراتی وجود دارد این است که چارچوب مقرراتی اوراق گام خیلی شبیه به چارچوب مقرراتی اوراق خزانه است که در حال حاضر در بازار سرمایه وجود دارد و در حقیقت تدوین و طراحی معاملات آنها چندان زمان‌بر نیست. ازاین‌رو با توجه به تجارب اجرایی متعددی که در انتشار اوراق مشابه در بازار سرمایه وجود دارد، مقدمات راه‌اندازی معاملات اوراق گام می‌تواند به‌سرعت فراهم شود.
مدیریت ریسک معاملات اوراق گام به چه صورت است؟ آیا برای راه‌اندازی معاملات اوراق گام نیاز به یک سیستم مدیریت ضمانت نقد شوندگی چیست؟ ریسک در بخش پایاپای شرکت سپرده‌گذاری مرکزی وجود دارد؟
واقعیت امر این است که مدیریت ریسک نکول اوراق گام ارتباطی با شرکت سپرده‌گذاری ندارد و این بدان دلیل است که این اوراق مبتنی بر ضمانت‌نامه‌های بانکی منتشر می‌شوند و بانک ضامن این اوراق است. ازاین‌رو نیازی به اقدام خاصی توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی نیست. به‌عبارت‌دیگر، بالاترین سطح مدیریت ریسک نکول در معاملات اوراق گام، با گرفتن ضمانت‌نامه بانکی انجام می‌شود که این ضمانت‌نامه‌ها می‌توانند به‌طور کامل ریسک نکول را پوشش دهند.
با این نگاه، در صورت نکول بانک‌ها، چه تضمینی برای بازپرداخت اصل سرمایه‌ی سرمایه‌گذاران وجود دارد؟
بحث مربوط به مدیریت ریسک نکول این اوراق بر عهده کمیته اعتباری بانک‌ها، هیئت‌مدیره بانک‌ها و بانک مرکزی است. برای کاهش ریسک نکول بانک‌ها، باید وضعیت کفایت سرمایه، کنترل وثایق، اخذ ضمانت و شرایط ضمانت بانک‌ها مورد توجه قرار گیرد و این موارد باید مبتنی بر شرایط سیستم بانکی کشور باشد. درهرحال از دیدگاه بازار سرمایه، انتشار اوراق گام به پشتوانه ضمانت‌نامه بانکی است و مدیریت ریسک نکول این اوراق بر عهده بانک مرکزی خواهد بود. بنابراین در صورت نکول بانک‌ها، منابع بانکی برای پوشش بازپرداخت این اوراق مورد استفاده قرار می‌گیرد. درصورتی‌که سیستم بانکی از پرداخت اوراق در سررسید ناتوان باشد، بانک مرکزی منابع لازم برای بازپرداخت اوراق را تحت عنوان اضافه برداشت و در قالب منابع خط اعتباری در اختیار بانک‌ها قرار می‌دهد تا وجه اوراق بازپرداخت شود.
پیش‌بینی شما از زمان اجرایی شدن معاملات اوراق گام چیست؟
با فرض اینکه، سیستم‌ها و فرایندهای موردنیاز در سمت ضمانت نقد شوندگی چیست؟ بانک مرکزی فراهم شده باشند، اجرایی شدن معاملات اوراق گام مشکلی در سمت بازار سرمایه نخواهد داشت و این پروژه در کمتر از یک ماه می‌تواند عملیاتی شود. نکته اساسی این است که انتشار اوراق گام نیازمند تعامل میان بازار سرمایه و بازار پول است. برخی از تجارب قبلی نشان داده که این دسته از کارهای تعاملی بین بازار سرمایه و بازار پول ممکن است به دلیل عدم تعامل و همکاری سازنده، با وقفه و تأخیر مواجه شود. بااین‌حال، به نظر بنده درصورتی‌که اراده محکم بر راه‌اندازی معاملات این اوراق وجود داشته باشد، این کار از بُعد عملیاتی، اجرایی، فنی و زیرساختی می‌تواند در عرض کمتر از یک ماه انجام شود.
به نظر شما راه‌اندازی معاملات اوراق گام، موفقیت‌آمیز خواهد بود؟
در حال حاضر بازار سرمایه نشان داده که در زمینه‌ی تأمین منابع برای اوراق بدهی دارای قدرت بیشتری نسبت به بازار پول است و توانایی ارائه منابع مالی جدید را دارد. از طرفی امکانات کافی برای راه‌اندازی معاملات این ابزار در بازار سرمایه وجود دارد و امکان معاملات ثانویه این ابزار نیز فراهم است که این امر، افزایش حجم معاملات این ابزار و جذب سرمایه‌گذاران را در پی دارد.
به نظر شما راه‌اندازی اوراق گام چقدر می‌تواند بر نقش بورس در تأمین مالی مستقیم تولید اثرگذار باشد؟
همان‌طور که در کارکرد اوراق گام بیان شد، این اوراق، منابع را به‌طور مستقیم به بخش تولیدی اقتصاد تزریق می‌کند. طراحی این اوراق نیز نشان می‌دهد که رویکرد سیاست‌گذاران اقتصادی کشور به سمتی رفته است که نقش بازار سرمایه را دائماً پررنگ‌تر می‌کند. از طرفی، هرچقدر که اندازه بازار بدهی در بخش‌های مختلف بزرگ‌تر شود، نقش بازار سرمایه در تأمین منابع مالی افزایش می‌یابد. به نظرم این موضوع به این دلیل است که تجربه نشان داده که جذب نیازهای تأمین مالی از طریق بورس به‌ویژه برای شهرداری‌ها اتفاق افتاده و در حال حاضر به چند ده هزار میلیارد تومان رسیده است. به نظر من معاملات اوراق گام نیز در بورس انجام خواهد شد و بانک‌ها نیز با ایفای نقش ضامن از فعالان این بازار خواهند بود. این طرح حتی می‌تواند به کاهش نرخ سود بانکی هم کمک کند چراکه قابلیت معامله این اوراق در بازار ثانویه بورس باعث می‌شود نیاز بانک‌ها به جذب سپرده کاهش پیدا کند.
جزئیات واگذاری سهام به اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان و معلمان
صندوق ذخیره فرهنگیان از فروردین ماه امسال با صدور اطلاعیه هایی از بازنشستگان و اعضای این صندوق خواسته است نسبت به ثبت اطلاعات کدبورسی شان در سامانه‌های این صندوق به منظوری بهره‌مندی از ارزش افزوده سرمایه‌ها و دارایی‌ها اقدام کنند.
در ابتدای امسال صندوق ذخیره فرهنگیان اعلام کرد با توجه به سیاست‌گذاری‌های موسسه مبنی بر ورود هلدینگ‌های آن به بورس، جهت آمادگی برای برنامه‌ریزی‌های آتی، در اختیار داشتن اطلاعات بورسی اعضا ضروری است؛ بر این اساس از اعضای صندوق ذخیره درخواست شد که نسبت به ثبت اطلاعات کد بورسی خود اقدام کنند.
صندوق ذخیره فرهنگیان دو شیوه برای ثبت اطلاعات بورسی را به این شرح معرفی کرد:
۱- اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان شامل شاغلان و افرادی که بعد از سال ۱۳۹۴ بازنشسته شده‌اند، می‌توانند از طریق وب‌سایت موسسه به آدرس www.szf.ir قسمت مشاهده صورت وضعیت یا به طور مستقیم از آدرس mb.szf.ir وارد سامانه صورت وضعیت اعضا شده و در بخش مشخصات پرسنلی، کد بورسی خود را وارد کنند.
۲- آن دسته از اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان که قبل از سال ۱۳۹۴ بازنشسته شده‌اند، از طریق سامانه saham.tadbir-atlas.ir می‌توانند کد بورسی خود را وارد کنند.
به این ترتیب، افرادی که کد بورسی ندارند باید در سامانه سجام ثبت‌نام کنند و بعد از دریافت کد بورسی با توجه به زمان بازنشستگی وارد سایت‌های مذکور شده و کد بورسی را وارد کنند. بر اساس آخرین اطلاعیه این موسسه، آن دسته از اعضای صندوق ذخیره فرهنگیان که تاکنون موفق به ثبت کد بورسی‌شان نشده‌اند می‌توانند تا ۲۰ آبان ماه جهت ثبت کد بورسی خود اقدام کنند.
اما علت درخواست برای ثبت اطلاعات بورسی چیست و بهره‌مندی اعضای این صندوق از ارزش سرمایه‌ها و دارایی‌هایی که وارد بورس شده‌اند چگونه خواهد بود؟ مهدی نیکدل، مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان پیش از این در گفت‌وگویی که اواخر سال گذشته با ایسنا داشت با اشاره به ورود شرکت‌های صندوق ذخیره فرهنگیان به بازار بورس اظهار کرد: بورس همانند اتاق شیشه‌ای است که عملکرد مالی شرکتها برای همگان قابل مشاهده است. بعد از اینکه سه هلدینگ صندوق را به بورس بردیم بنا داریم همزمان با یک فرمولی، کسانی که از ابتدا تا کنون عضو صندوق بوده‌اند چه آنها که بازنشسته شده‌اند چه آنها که اکنون در صندوق هستند را در ارزش افزوده سرمایه سهیم کرده و درصدی از سهام هلدینگ‌ها را مثلا ۱۰ درصد آن را به عنوان سهام اولیه به آنها بدهیم.
وی درباره چگونگی واگذاری این سهام گفت: قصد داریم سهام را در قالب یونیت واگذار کنیم. یونیت‌ها قابل صدور و ابطال هستند. باید پول سهام را با منافع آتی صندوق محاسبه کنیم و در ابتدا حتی الامکان پولی از اعضا نگیریم. کار مهم ما این است که حتماً اعضای صندوق را سهامدار کنیم. بنا داریم امتیازات هر معلم را بر اساس پولی که به صندوق واریز کرده محاسبه کنیم تا وقتی خواست از صندوق خارج شود به جای طلبش، یونیت‌های صندوق را به او واگذار کنیم و از آنجایی که این یونیت‌ها قابل صدور و ابطال است می‌تواند به نرخ روز در بازار بفروشد.
مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان افزود: معلم بازنشسته می‌تواند به سه طریق از یونیت‌هایش استفاده کند، از جمله اینکه می‌تواند آن را بفروشد و پولش را بگیرد یا آن را نگه دارد و یا یونیتش را در اختیار بیمه معلم قرار دهد و از محل سرمایه‌اش حقوق مکمل بگیرد که احتمالا این روش بیشتر مورد استقبال معلم‌ها قرار بگیرد، زیرا حقوق مکمل بازنشستگی دریافت خواهند کرد.
نیکدل درباره یونیت‌های سهام توضیحات بیشتری ارائه کرد و گفت: یونیت‌های صندوق‌های سهامی قابل ابطال هستند و تفاوتشان با سهام در این است که بلافاصله نقد می‌شوند و نیازی نیست منتظر فروش آن در بورس باشید. همچنین یونیت، افت و خیز سهام و خطر سقوط سهام را ندارد و صدور و ابطال آن به بورس ارتباطی ندارد، مانند پول نقد است و صندوق‌ها مانند بانک عمل می‌کنند، برخی از صندوق‌ها ضمانت نقد شوندگی هم دارند.
وی درباره روند محاسبه ارزش افزوده نیز توضیح داد و گفت: فرض کنید ساختمانی به ارزش ۱۰۰ میلیون تومان خریداری کرده باشیم و حالا ارزش روز آن به ۷۰۰ میلیون رسیده باشد. این اختلاف قیمت، در سود حسابداری لحاظ نمی‌شود. مادامی که ساختمان را نفروخته باشیم، سودی قابل شناسایی نیست و تا زمانی که سود شناسایی نشده این سود در حساب اعضاء نمی‌نشیند، اما در دل این ساختمان هست و با پول اعضا خریداری شده است. ما قصد داریم به جای اینکه اموال را بفروشیم، سودش را به اعضا بدهیم به این صورت که همان ساختمان را به بورس می‌بریم و در بورس ارزش روز دارایی محاسبه می‌شود و می‌توانیم به جای سود حسابداری، ارزش واقعی را در قالب سهام به اعضا بدهیم.
مدیرعامل صندوق ذخیره فرهنگیان یادآور شد: به عبارت دیگر کل دارایی صندوق را به نسبت امتیاز معلم‌ها تقسیم می‌کنیم و هر معلم هر زمانی به صندوق آمده و پرداختی داشته است سهامی دریافت می‌کند. در حالی که سود حسابداری ارزش دفتری است و ارزش واقعی نیست.
تفاوت صندوق های سرمایه گذاری با سهام عادی در بورس – صندوق های سرمایه گذاری
سازمان بورس و اوراق بهادار مکانی مناسب برای سرمایه گذاری بلند مدت و میان مدت می باشد. افراد معمولاً برای سرمایه گذاری یا سهام عادی خریده و آن را یا نگهداری کرده و یا با آن معامله می کنند . و یا پولشان را جهت ریسک کمتر در صندوق های سرمایه گذاری قرار می دهند. زمانی که پول خود را در بانک پس انداز می کنیم به مرور زمان پولمان ارزش خود را از دست خواهد داد. روش های گوناگونی جهت پس انداز پول بدون افت ارزش آن وجود دارد. مانند خرید طلا ، ملک و … . ولی هر کدام از این سرمایه گذاری ها برای خود مشکلاتی دارد. مثلاً نگهداری طلا همیشه برای خود مشکلات امنیتی دارد. و برای خرید ملک نیز باید ضمانت نقد شوندگی چیست؟ پول زیادی داشت تا با آن بتوان ملکی را خریداری کرد. مزیت عمده سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری و بورس این است که با سرمایه اندکی نیز می توان در این بازارها سرمایه گذاری کرده و ارزش پول خود را حفظ کرد و به سود خوبی رسید. البته برای ورود به هر بازاری باید آموزش های لازم را کسب کرد. سایت آموزشی ایتسکا در این زمینه پیشتاز بوده و همیشه در تلاش است با آموزش های مفید افراد را در کسب سود از این بازار یاری رساند.
سهام در بورس چیست؟
اگر کل سهام شرکت را به قسمت های مساوی تقسیم کنیم ، هر قسمت به عنوان یک سهم در نظر گرفته می شود و ارزش هر سهم نیز از تقسیم ارزش کل سهام بر تعداد سهم های عرضه شده به می آید. اگر فردی یک برگ سهام از شرکتی را خریداری کند در واقع مالک آن سهم بوده و به ازای آن برگه در سود و زیان شرکت سهم دارد. افراد عادی (حقیقی) معمولاً زیر یک درصد سهم از کل شرکت را دارند. افرادی که بالای یک درصد از سهم مزبور را دارند سهام دار حقوقی محسوب می شوند و به دلیل درصد بالای سهم خود از اختیارات بیشتری در بازار سهام برخوردارند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله زیرا را مطالعه کنید:
صندوق های سرمایه گذاری
خرید و فروش سهام در بورس
خرید و فرو ش سهام در گذشته و زمانی که افراد به اینترنت دسترسی کافی نداشتند ، از طریق برگه های سهام انجام می شد و افراد جهت خرید سهم خود به کارگزاری ها مراجعه کرده و سهم خود را می خریدند و یا به فروش می رساندند. بعد از گذشت زمانی کارگزاری ها امکان خرید و فروش تلفنی را سهام داران فراهم کردند. که سهام داران به کارگزاری مربوطه تلفن کرده و درخواست خرید و یا فروش خود را ثبت می کردند. و کارگزاری سهم مورد نظر را برایشان یا می خرید و یا می فروخت. امروزه تمامی کارگزاری ها خدمات آنلاین را برای سهامدارانشان فراهم می کنند. به این صورت که قیمت تمامی سهم ها هم در سایت tsetmc.com و هم در داخل پنل مشتری مربوط به کارگزاری قابل مشاهده بوده و مشتریان به راحتی می توانند سهم خود را با توجه به روند بازار به صورت آنلاین فروخته و یا خریداری کنند. زمان انجام معاملات سهام عادی در بورس از ساعت 9 تا 12:30 انجام می شود و ربع ساعت قبل از آن نیز زمان پیش گشایش بوده و افراد می توانند در این زمان سفارش گذاری کنند.
صندوق های سرمایه گذاری چیست؟
صندوق های سرمایه گذاری در واقع مجموعه ای از اوراق مشارکت ، اوراق بهادار و سهام می باشند و افرادی که قصد سرمایه گذاری در بازار سهام به دلیل ریسک کمتر دارند ، می توانند در این صندوق ها سرمایه گذاری کنند. همچنین افرادی نیز وجود دارند که هم دانش کافی برای معامله سهام و ورود و خروج در بورس را ندارند ، ترجیح می دهند سرمایه خود را در صندوق های سرمایه گذاری قرار داده و به سود مدنظرشان برسند. مزیت عمده صندوق های سرمایه گذاری این است که این صندوق ها کارشناسان حرفه ای و اقتصاددانان خبره در این بازار را به کار گرفته و طبق نظر این افراد اقدام به معامله دارایی های مشتریانشان در بازار سهام می کنند و درصدی نیز دریافت می کنند. به این دلیل گفته می شود ، صندوق های سرمایه گذاری ریسک کمتری دارند. همچنین تمامی صندوق های سرمایه گذاری به جز صندوق های قابل معامله یا همان ETF دچار نوسانات بازار نمی شوند. و درصدی از سهام صندوق طبق ارزش خود توسط افراد خبره در بازار بورس مورد معامله قرار می گیرد و در جاهای دیگر نیز سرمایه گذاری شده و سود آن نصیب سهام داران خواهد شد.
صندوق های سرمایه گذاری
3 صندوق سرمایه گذاری مهم در بازار سرمایه
صندوق سرمایه گذاری قابل معامله
صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله همان طور که از نامش پیداست می تواند بازار فرابورس تهران معامله شده و افراد بتوانند مثل سهام عادی آن را خرید و فروش کنند . زمان معاملات این صندوق ها نیز در زمان معاملاتی سهام عادی بورس و فرا بورس تهران انجام می شود . یعنی سفارش گذاری آن از ساعت 8:45 شروع شده و از ساعت 9 تا 12:30 نیز معاملات این صندوق ها شروع می شوند . عیب اصلی این صندوق ها این است که دچار نوسانات بازار شده و حجم تقاضا و عرضه سهم بر قیمت آن تاثیر می گذارد و آن را مثل سهام عادی پر ریسک می سازد. زمان معاملات صندوق های سرمایه گذاری طلا (عیار) نیز از ساعت 12:30 تا 15:30 می باشد.
صندوق سرمایه گذاری سهام
در این صندوق 70 درصد از سرمایه صندوق در بازار سهام توسط افراد خبره سرمایه گذاری شده و مورد معامله قرار می گیرد و 30 درصد باقیمانده نیز در بانک ، اوراق مشارکت و … سرمایه گذاری می شود و نسبت به صندوق با درآمد ثابت ریسک بیشتری دارد . این صندوق برای افرادی مناسب است که قصد سرمایه گذاری و کسب سود در بازار بورس را داشته ولی دانش کافی برای معامله در این بازار را ندارند و یا زمن کافی در اختیار ندارند و ترجیح می دهند سهام خود را دست افراد خبره بسپارند . اکثر این صندوق ها دارای ضمانت نقدشوندگی هستند . یعنی مثل بازار سهام عادی مشکل گیر کردن در صف فروش برای این صندوق ها وجود ندارد و هر زمان که نیاز بود ؛ سهامداران می توانند پول صندوق خود را فروخته و به راحتی نقد کنند.
دیدگاه شما