اصول تشکیل سبد سهام

پرتفوی (Portfolio)

گروهی از دارایی های مالی مثل سهام، اوراق مشارکت و اوراق قرضه و معادل‌های پول نقد نظیر سپرده های بانکی، همچنین سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری مشترک و صندوق های قابل معامله، پرتفوی یا سبد دارایی ها (به فرانسوی: Portfolio) گفته می‌شود. پـرتفوی به صورت مستقیم توسط سرمایه گذاران نگه‌داری شده و یا به وسیله حرفه‌ای‌های عرصه مالی مدیریت می‌شود.

توضیحات مدیر مالی در مورد پرتفوی

احتیاط حکم می‌کند که سرمایه گذاران باید یک پرتفوی سرمایه گذاری بر حسب میزان تحمل ریسک و اهداف سرمایه گذاری خود تشکیل دهند. به پرتـفوی سرمایه گذاری به شکل یک کیک که به چند قسمت با اندازه‌های مختلف تقسیم شده و برای تهیه هر قسمت از مواد و طعم‌دهنده‌های مختلف استفاده شده، نگاه کنید.

به طور مثال، یک سرمایه گذار ریسک گریز و محافظه کار ممکن است پرتفوی‌ای با سهام شرکت‌های بزرگ، صندوق های سرمایه گذاری در شاخص، اوراق قرضه یا مشارکت و همین‌طور سپرده بلندمدت بانکی با نقد شوندگی بالا داشته باشد. در مقابل، یک سرمایه گذار ریسک پذیر ممکن است سهام چند شرکت کوچک را به سهام یک شرکت رو به رشد با سرمایه بزرگ بیفزاید و در اوراقی با ریسک و بازده بالا سرمایه گذاری کند، همین‌طور به دنبال املاک، فرصت‌های سرمایه گذاری بین‌المللی و سایر فرصت‌های برای بزرگ‌تر کردن پرتفوی خود باشد.

معمولاً در زبان فارسی از نام‌های دیگری نظیر پورتفولیو، سبد سهام و سبد دارایی ها به جای پرتـفوی استفاده می‌شود.

وقتی شما در بازار بورس و در سهام مختلف سرمایه گذاری می کنید، در واقع یک پرتفوی بورسی برای خود ایجاد کرده اید که در آن سهام چندین شرکت مختلف قرار دارد. وقتی هم در مورد مدیریت ریسک و خرید سبد سهام در بورس صحبت میشود دقیقا منظور همین است که از خرید تک سهم و سرمایه گذاری تمام پول خود در یک سهم خودداری کنید و به جای آن کل سرمایه خود را به سه، چهار یا پنج بخش تقسیم کنید و هر قسمت را در یک شرکت سرمایه گذاری کنید. در تشکیل پرتفو شما باید از دانش تحلیلی شامل تحلیل بنیادی سهام و همینطور تحلیل تکنیکال آن آگاهی داشته باشید. به علاوه وقتی می خواهید هر بخش از سرمایه خود را به یک شرکت اختصاص دهید برای اینکه اصول متنوع سازی را رعایت کنید لازم است شرکتهایی را که انتخاب میکنید در چند صنعت مختلف بورسی باشند. همینطور میتوانید بخشی از سهام خود را به شرکتهای بزرگ بازار و بخشی دیگر را به شرکتهای کوچک و پرنوسان اختصاص دهید.

مفهوم پرتفوی بهینه سهام از شاخه‌های نظریه پرتفوی مدرن است. این نظریه فرض می‌کند که سرمایه گذاران در حالی دیوانه‌وار به دنبال حداقل کردن ریسک خود هستند که برای بیشترین بازده ممکن هم تلاش می‌کنند. مبنای این نظریه آن است که سرمایه گذاران به شکل عقلایی عمل خواهند کرد و همیشه تصمیماتی می‌گیرند که ضمن پذیریش مقدار قابل قبولی ریسک، بازده سرمایه گذاری آن‌ها را بیشینه می‌کند.
هری مارکویتز در سال ۱۹۵۲ مفهوم پرتفوی بهینه را مطرح کرد و به ما نشان داد که این امکان وجود دارد تا در عین واحد هزاران پرتفوی مختلف با سطوح متفاوت ریسک و بازده تشکیل داد. این به عهده سرمایه گذار است که تصمیم بگیرد چه مقدار ریسک را می‌تواند تحمل کند و در قبال آن میزان ریسک پرتفوی خود را به‌گونه‌ای متنوع سازی کند که بیشترین بازده ممکن را به دست آورد. اینجاست که مفاهیمی چون متنوع سازی و تخصیص دارایی‌ها اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کنند.
اگر به موضوع پرتفوی بهینه سهام علاقه دارید پیشنهاد میکنیم حتماً مقاله پرتفوی بهینه سهام: روی مرز کارایی حرکت کنید را مطالعه کنید.

تنوع بخشی سبد سهام یک تکنیک برای مدیریت ریسک است. برای استفاده از این تکنیک شما باید انواع مختلفی از ابزارهای سرمایه گذاری را در یک پرتفوی با هم ترکیب کنید تا تأثیری را که هر یک از این ابزارها بر عملکرد کل پرتفوی خواهد داشت به حداقل برسانید. ابزارهای سرمایه گذاری شامل سهام، صندوق های سرمایه گذاری، اوراق مشارکت، سپرده‌های بانکی، طلا و ارز می‌شود. تنوع بخشی ریسک پرتفوی شما را کاهش می‌دهد. مدیران مالی می‌توانند با فرمول‌های پیچیده‌ای به شما نشان دهند که تنوع بخشی چگونه می‌تواند ریسک سرمایه گذاری را کاهش دهد.

یکی از خطراتی که همواره سرمایه گذاران و فعالان بازار بورس را تهدید می‌کند، نوسانات قیمت سهام است. ازآنجایی‌که بسیاری از سرمایه گذاران بورسی نمی‌توانند نوسانات کوتاه‌مدت بازار سهام را پیش‌بینی و با استراتژی‌های سرمایه گذاری مختلف خطرات نوسان پذیری قیمت را کنترل کنند، همواره متخصصان پیشنهاد می‌کنند که سرمایه گذاران از تنوع بخشی پرتفوی خود به عنوان بهترین راه برای تسهیل این مسیر استفاده کنند. توصیه‌ای که احتمالاً آن را با عبارتی نظیر «همه تخم‌مرغ‌های خود را در یک سبد نگذارید» شنیده‌اید.
ما در مقاله تنوع بخشی پرتفوی: دستورالعملی کاربردی برای تنوع بخشی سه گام مهم برای تنوع بخشی به پرتفو را توضیح داده ایم.

قبل از تشکیل پرتفو باید بررسی کنید چه انگیزه هایی باعث میشود تا در دارایی های مالی گوناگون سرمایه گذاری کنید. اساسا ما به طور خودآگاه یا اغلب ناخودآگاه بر اساس سه مولفه انواع مختلف دارایی ها را در پرتفوی خود قرار میدهیم:
میزان پذیرش و تحمل ریسک
افق زمانی سرمایه گذاری
هدف از سرمایه گذاری

مثلا فرد ریسک پذیر بخش اصلی پرتفو خود را به سهام اصول تشکیل سبد سهام تخصیص میدهد یا فردی که به زودی به سرمایه اش برای خرید خانه نیاز دارد، ترجیح میدهد که ریسک کمتری کند و در دارایی کم نوسانی مثل اوراق با درآمد ثابت یا سپرده های بانکی سرمایه گذاری کند و در نهایت فردی که هدفش به دست آوردن یک جریان درآمدی ثابت است تا با آن بخشی از مخارج خود را پرداخت اصول تشکیل سبد سهام کند به سراغ صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت می رود و فردی که هدفش اندوخته کافی برای دوران بازنشستگی است به سراغ صندوقهای سرمایه گذاری در سهام میرود.

بنابراین با توجه به این سه مولفه بایستی ابتدا ببنید حاضرید چقدر ریسک کنید، همینطور تا چه مدت به سرمایه ی خود احتیاج ندارید و در نهایت هدف خود را از تشکیل پرتفو مشخص کنید. وقتی این سه مورد مشخص میشود، شما به سادگی میتوانید پرتفویی تشکیل دهید که هم نوسانات آن متناسب با سطح پذیرش ریسک شما باشد و هم بالاترین بازدهی را متناسب با افق و اهداف سرمایه گذاری شما ارائه کند.

تخصیص دارایی یک تکنیک برای تشکیل پرتفوی سرمایه گذاری است که به دنبال برقراری توازن میان ریسک و بازده پرتفوی و ایجاد تنوع بخشی با تقسیم کل سرمایه بین دارایی هایی نظیر اوراق مشارکت، سهام، ملک، طلا، ارز و پول نقد است. هر دسته از این دارایی ها سطوح مختلفی از ریسک و بازده را دارا هستند. پس هر یک از آن‌ها در طول زمان به شکل متفاوتی رفتار خواهند کرد. به صورتی که وقتی ارزش یک دارایی رو به افزایش است، دارایی دیگری ممکن است کاهش یافته یا اینکه به اندازه اولی افزایش نداشته باشد. به عبارتی تخصیص دارایی کمک می‌کند تا عملکرد ضعیف یک گروه از سرمایه گذاری توسط سایر گروه‌ها به‌خوبی پوشش داده شود. برای تخصیص دارایی ها شما باید به سه مولفه ای که در بالا ذکر شد توجه کنید و با توجه به این سه مولفه در دارایی های مختلف سرمایه گذاری کنید.
ما در درسی تحت عنوان تخصیص داراییها: تکنیک اصلی برای تشکیل سبد سهام این موضوع را مفصل شرح داده ایم.

در مبحث سرمایه گذاری، ریسک به شانس از بین رفتن ارزش یک دارایی اشاره دارد یعنی اینکه دارایی که در آن سرمایه گذاری کرده‌اید، ارزش خود را از دست بدهد. انواع مختلفی از ریسک ها وجود دارد که سرمایه گذاران در معرض آن‌ها قرار دارند و به طبع آن راه‌های زیادی هم برای مدیریت ریسک سرمایه گذاری وجود دارد، مثل تخصیص دارایی و متنوع سازی، ولی هیچ راهی برای از بین بردن کامل ریسک وجود ندارد. دانستن منابع مختلف ریسک به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید همچنان که پرتفوی خود را می‌سازید، دارایی های مالی خود را نیز ارزیابی کنید. ریسک هایی که معمولا دارایی های مالی شما را تهدید میکنند عبارتند از:
ریسک بازار
ریسک صنعت
ریسک توقف نماد
ریسک نرخ بهره
ریسک نرخ سرمایه گذاری مجدد
ریسک نرخ ارز
موارد بالا فهرستی از منابع اصلی ریسک معمول کلاس‌های دارایی مختلف است. شما با دانستن اینکه پرتفوی چیست و چطور میتوانید ریسک سرمایه گذاری های خود را با تشکیل پرتفوی کاهش دهید، میتوانید انواع ریسک ها مدیریت کنید. اگر می‌خواهید تا راجع به هر یک از آنها بیشتر اطلاعات کسب کنید، توضیحات کامل‌تر آن‌ها را در درس ریسک سرمایه گذاری چیست و چرا باید به آن توجه کرد؟ بخوانید.

صندوقهای سرمایه گذاری در سهام و متنوع سازی پرتفولیو

اگر شما دانش کافی برای سرمایه گذاری در بورس ندارید و همین‌طور زمان لازم را هم برای فعالیت‌های روزانه در بورس ندارید، بنابراین احتمال موفقیت شما در این بازار از طریق سرمایه گذاری در صندوقهای سهامی بیشتر است. شما با سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری در سهام از مزایایی زیادی برخوردار می‌شوید. ازجمله:

از خدمات کارشناسان استفاده می‌کنید
سبد دارایی های خود را به‌خوبی تنوع بخشی می‌کنید.
دارایی شما نقدشوندگی مناسبی دارد.
هزینه معاملات شما کاهش می‌یابد.
انتخاب برای شما آسان است.

صندوقهای سرمایه گذاری در سهام بخش اصلی و عمده منابع خود را در سهام شرکت ها سرمایه گذاری می‌کنند؛ بنابراین از همان ریسکی که شما هنگام سرمایه گذاری در سهام با آن مواجهید، برخوردار هستند؛ اما عاملی که سرمایه گذاری در این نوع صندوقها را جذاب کرده است، مدیران متخصص و حرفه‌ای در حوزه سرمایه گذاری هستند که به‌طور فعالانه دارایی های موجود در صندوق را موردبررسی قرار می‌دهند و با تنوع بخشی و اجرای اصول سرمایه گذاری موفق، عملکرد بالای صندوق ها را تضمین می‌کنند.

پرتفوی لحظه ای چیست و تفاوت پرتفوی و پرتفوی لحظه ای در چیست؟

پرتفوی لحظه ای یکی از گزینه های موجود در سامانه های معاملاتی آنلاین کارگزاری مفید است و بسیاری از سرمایه گذاران تازه کار که وارد سامانه های آنلاین این کارگزاری میشوند، با این سوال روبرو میشوند که پرتفوی لحظه ای چیست و چه تفاوتی با سبد پرتفوی یا پرتفوی سپرده گذاری دارد؟ در سامانه معاملاتی این کارگزاری و در قسمت پرتفوی 2 نوع پرتفوی وجود دارد

پرتفوی سپرده گذاری یا سبد پرتفوی : دارایی واقعی شما نزد کارگزار ناظر (کارگزاری مفید) را به شما نشان میدهد. اگر شما سهمی را برای اولین بار از طریق هر کارگزاری غیر از کارگزاری مفید خریده باشید، تعداد سهامی که از طریق آن کارگزاری خریده اید، در این بخش نمایش داده نمیشود.
پرتفوی لحظه‌ای : وضعیت سود/زیان دارایی های تحت مدیریت شما را به نمایش می‎گذارد. در پرتفو لحظه ای تعداد دقیق سهامی را که در مدیریت شماست و مالک آن هستید نمایش داده میشود.

مبنای پورتفوی لحظه ای معاملات آنلاین کاربر است. بدین ترتیب کلیه معاملاتی که از طریق سامانه های آنلاین کارگزاری مفید انجام شوند، در لحظه و به صورت خودکار به پورتفوی لحظه ای اضافه می شوند. در صورتیکه تعداد دارایی شما درست نیست، می توانید معاملات خود را در این قسمت به صورت دستی ویرایش کنید. در پرتفوی لحظه‌ای اطلاعات لحظه‌ای چون قیمت، ارزش دارایی، مقدار سود/زیان، درصد سود/زیان، قیمت سر به سر و… برای تسهیل محاسبات کاربران در نظر گرفته شده است. در صورت تمایل میتوانید توضیحات مربوط به پرتفوی لحظه ای و تفوات آن را با سبد پرتفو در سایت کارگزاری مفید مطالعه کنید.

معادل‌ انگلیسی و تلفظ صحیح پرتفوی عبارت است از:

Portfolio

تاریخ انتشار این مقاله 3 مهر 1396 است. تاریخ آخرین بروزرسانی 8 خرداد 1399 است.

اگر سؤال یا نظری دارید در بخش نظرات مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

رفتار بازگشت‌پذیری بتا براساس سطوح مختلف ریسک سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران

در این مقاله با استفاده از الگوی چهارعاملی فاما و فرنچ و عامل مومنتوم معرفی‌شدۀ کارهارت، رفتار بازگشت‌پذیری بتا براساس درجات مختلف ریسک سبد سهام در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است. این نوع رفتار موجب بی‌ثباتی عامل بتا در بازار می‌شود؛ همچنین سبب می‌شود الگوهای قیمت‌گذاری، کارآیی لازم را برای ارزیابی عملکرد نداشته باشد. با استفاده از اطلاعات مربوط به شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران و تشکیل 25 سبد با معیارهای مختلف در بازه زمانی 1384 تا 1393 و نیز متغیرهای بتای متحرک و ریسک نوسانات ویژه، بازگشت‌پذیری بتا در بورس و فرابورس تهران سنجیده و رفتار آن تحلیل شده است. برای آزمون پرسش‌ها از الگوی رگرسیون خطی چندمتغیره استفاده شده است؛ روش آماری به‌کاررفته نیز داده‌های مقطعی است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد بازگشت بتا در بورس اوراق بهادار تهران برای سبد‌های پرریسک بازار رخ داده است و با حذف سبدهای پرریسک از بازار، رفتار برگشت‌پذیری بتا کنترل‌ می‌شود.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23831170.1397.6.3.4.9

موضوعات

قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

عنوان مقاله [English]

The اصول تشکیل سبد سهام Beta Reversal Behavior through Different Levels of Portfolio Risk in Tehran Stock Exchange

نویسندگان [English]

Gholamreza Mansourfar 1
Mehdi Heidari 2
Mohsen Farhadi Sharif Abad 3

1 Associate Professor, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

2 Assistant Professor, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

3 Master of Finance, Accounting and Finance Dept., Faculty of Economics and Management, Urmia University, Urmia, Iran

چکیده [English]

In this paper, using a multi-factor model of Fama and French and Carhart, the Beta Reversal behavior through different levels of portfolio risk in Tehran Stock Exchange and Oversight Exchange is investigated. Beta Reversal is a phenomenon in which the beta behavior becomes different from its historical trend and turns to the opposite direction. Beta Reversal caused the instability of the capital asset pricing model in the market which leads to the inefficiency of the capital asset pricing model in performance evaluation. In order to measure the Beta Reversal in the market, Rolling beta, idiosyncratic volatility Risk and Fama and French model variables, as well as the momentum factor introduced by Carhart have been used. The study involved data from 60 companies operating in the Tehran Stock Exchange in the period from 2005 to 2014. In different circumstances of investigation, Beta Reversal has been studied by establishing 25 portfolios of stocks according to various measures. The results show that Beta Reversal occurs in high-risk stocks while it can be prevented by eliminating the high risk portfolios from market in Tehran Stock Exchange.

کلیدواژه‌ها [English]

Beta reversal
Carhart’s Model
Rolling beta
Idiosyncratic volatility risk
B/M ratio

اصل مقاله

مقدمه.

بورس اوراق بهادار با فراهم‌کردن بازاری رسمی برای خریدوفروش سهام و اوراق تأمین مالی شرکت‌های خصوصی و دولتی، محیط امنی را برای خریداران و فروشندگان فراهم می‌‌کند که نتیجۀ آن تزریق بخش بزرگی از سرمایه و پس‌انداز سرمایه‌گذاران به واحدهای اقتصادی و حرکت سریع‌تر چرخۀ اقتصادی کشور است [4]. فیشر [1] معتقد است یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اطلاعاتی و ارزیابی عملکرد مدیران و شرکت‌ها در این بازار، بازده سهام آنهاست؛ زیرا سرمایه‌گذاران همواره به دنبال بازده بیشتر و از ریسک گریزان‌اند و در قبال ریسک‌های بالاتر، انتظار دارند بازده بیشتری کسب کنند [11]؛ ازاین‌رو عوامل مؤثر بر سوددهی شرکت‌ها ممکن است برای سهامداران بسیار مهم و حیاتی تلقی شود. فاما و فرنچ [2] معتقدند عوامل زیادی بر سوددهی شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد که در کل سبب می‌شود فرایند قیمت‌گذاری سهام بسیار پیچیده و حساس شود ]8[. سرمایه‌گذاران برای انجام سرمایه‌گذاری موفق به دو عامل ریسک و بازده در کنار یکدیگر بسیار توجه دارند [7]. پیچیدگی تعامل بین ریسک و بازده و حساسیت سرمایه‌گذاران به قیمت دارایی‌ها، سبب شده است نظریه‌های گوناگونی در زمینۀ کمی‌کردن ارتباط بین قیمت سهام و متغیرهای مؤثر بر آن مطرح شود؛ یکی از معروف‌ترین این نظریه‌ها الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای [3] (CAPM) است. این الگو با ضریب بتا ( ) که معیاری برای اندازه‌گیری ریسک سیستماتیک و شاخصی برای رتبه‌بندی ریسک دارایی‌هاست، الگوی سادۀ تعادلی بین ریسک اصول تشکیل سبد سهام و بازده ارائه و عملکرد و قیمت‌گذاری دارایی‌ها را ارزیابی می‌‎کند [1]. برای بررسی عوامل مؤثر بر بازده، همانند الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، بیشتر الگوهای به‌کارگرفته‌شده در پژوهش‌های کلاسیک مالی تنها از بتای تاریخی استفاده کرده‌اند که به‌طور معمول از داده‌های 60 ماه گذشته (ماهانه) یا از داده‌های 3 ماه گذشته (روزانه) به دست می‌آید؛ اما در پژوهش‌های بعدی این موضوع مطرح شده است که عوامل دیگری نیز ممکن است بر بازده تأثیرگذار باشد ]10، 9[؛ برای نمونه، بهانداری [4] معتقد است علاوه بر بتا، عواملی مانند اندازۀ شرکت، نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار و نسبت سود به قیمت هر سهم، ممکن است بر بازده تأثیر بگذارد ]4[. اکبری‌مقدم و رضائی (به نقل از فاما و فرنچ) ریسک سهام را با دو معیار بتا و ریسک نوسانات ویژه تعریف کردند و سهام با بتای بزرگ و ریسک نوسانات ویژۀ بالا را سهام پرریسک معرفی کردند [2]. ریسک نوسانات ویژه به ریسک‌هایی گفته می‌شود که غیرمعمول و نادرند و قابلیت پیش‌بینی آنها نسبت به سایر ریسک‌ها بسیار کمتر است. نتایج و یافته‌های به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان‌دهندۀ نبود کارآیی لازم در الگوهای قبلی قیمت‌گذاری است. در پژوهشی دیگر آنگ و هودریک [5] بیان داشتند که سهام با ویژگی‌های خاص، بازده موردانتظار پایینی دارد؛ به عبارت دیگر، الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای به‌دلیل تک‌عاملی‌بودن، ضعف‌هایی برای توضیح بازده سهام با ویژگی‌های ریسکی بالا دارد. ضعف CAPM در توضیح‌دهندگی بتا، سبب می‌شود در سهام پرریسک، رفتار بتا در آینده بی‌ثبات شود و بتا به بازار بازگردد [5]. خو و ژائو [6] (2012) معمای بتای مرده را مطرح کردند که به ضعف و بی‌ثباتی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در توضیح بازده سهام اشاره می‌کند و این مسئله را یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود در الگوهای قیمت‌گذاری دارایی معرفی می‌کند. در پژوهش‌های اشاره‌شده، توانایی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در پیش‌بینی صحیح و بی‌ثبات بازده موردانتظار به‌طور اساسی به چالش کشیده شده است [6].

با شروع انتقادات به الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و بیان ضعف بتا در توضیح بازده، پژوهش‌های زیادی در زمینۀ بررسی بی‌ثباتی بتا و پدیدۀ بازگشت بتا انجام شد. بازگشت بتا به پدیده‌ای گفته می‌شود که طی آن، رفتار بتا نسبت به روند تاریخی خود متفاوت می‌شود و به‌سمت مخالف با آن تغییر جهت می‌دهد. این رفتار، موجب بی‌ثباتی بتا در بازار می‌شود و سبب می‌شود الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، کارآیی لازم را برای تخمین بازده نداشته باشد ]22[. صادقی‌شریف و تالانه از کسانی مانند چان و چوی [7] ، گودینگ و مالی [8] ، جاگاناتان و وانگ [9] و دیپک چاولا [10] نام می‌برند که رفتار بتا را بررسی کرده‌اند و به تأثیرپذیری بتا از عوامل مختلف اشاره کرده‌اند؛ عواملی که سبب تغییر رفتار بتا می ‌ شود [16]؛ ازاین‌رو تغییر رفتار در بتا با فرضیه‌‎های الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای متفاوت است و این تناقض سبب طرح این سؤال می‌شود که آیا CAPM در حوزه‌های کاربردی خود ازقبیل ارزیابی عملکرد، قیمت‌گذاری اوراق بهادار، تشکیل مرز کارا و سبد بهینه، رتبه‌بندی دارایی‌ها، کارآیی بازار، میزان تنزیل پروژه‌ها و ریسک بازار، معیاری صحیح و موفق است یا نه. پژوهش‌هایی که در مسیر مطالعات مربوط به قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای انجام شده است،به دو حوزۀ کلی بررسی کارآیی الگوهای قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای و بررسی رفتار بتا تقسیم می‌شود که پژوهش حاضر در حوزۀ دوم قرار گرفته است؛ این پژوهش سعی دارد با بررسی عوامل مؤثر بر رفتار برگشت‌پذیری بتا در درجات مختلف ریسک و همچنین مقایسۀ رفتار برگشت‌پذیری بتا در نواحی پرریسک و کم‌ریسک سبدهای تشکیل‌شده، به فهم میزان کارآیی الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای در بورس اوراق بهادار تهران کمک کند. منظور از عوامل مؤثر بر بازگشت بتا، درجات مختلف ریسک است. در این پژوهش نواحی مختلف ریسک با تعامل معیارهای دوگانۀ «بتای متحرک و نوسانات ویژه» و «بتای متحرک و نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار» درجه‌بندی شده‌‎ است؛ بنابراین به‌جای تثبیت الگوی CAPM، رویکرد جدیدی در نظر گرفته شده است و به‌دنبال بررسی رفتار بتا و پدیدۀ بازگشت بتا و عوامل مؤثر بر آن در بورس اوراق بهادار تهران است که این امر موجب افزایش قدرت توضیحی (افزایش ثبات و پایایی) بتای بازار می‌شود.

مبانی نظری.

در ادبیات مالی ثابت شده است بین ریسک و بازده رابطۀ مستقیمی وجود دارد. منظور از ریسک، ریسک سیستماتیک ( ) است؛ زیرا ریسک‌های غیرسیستماتیک که خاص یک شرکت است، با تشکیل سبد سهام کاملاً متنوع،‌ حذف‌شدنی یا کاهش‌یافتنی می‌شود [19]؛ بنابراین سبد سهام خوب، سبدی است که تنها حاوی ریسک سیستماتیک باشد و ریسک‌های غیرسیستماتیک در آن نزدیک به صفر باشد [13]. ریسک سیستماتیک ( )، آن بخش از نوسان و تغییرپذیری بازده اوراق بهادار است که منشأ پیدایش آن عوامل کلان اقتصادی، سیاسی و اجتماعی است. به‌‌طوری ‌که همزمان بر بازده بازار تأثیر می‌گذارد ]15[. شمس و پارسائیان (به نقل از فاما و فرنچ) با انتقاد از الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای، به این نتیجه رسیدند که علاوه بر بتا، متغیر نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (BV/MV) نیز بر قدرت توضیحی بتا تأثیرگذار است؛ یعنی هرچه این نسبت بزرگ‌تر باشد، ریسک شرکت بیشتر است [18]. سیدی و رامش (به نقل از کوتاری [11] و همکاران) در بررسی‌های خود این نتیجه رسیدند که رابطۀ ضعیف بین بازده و بتا تنها فرایندی اتفاقی و تصادفی است و اگر بتا، قابلیت توضیح بازده را نداشته باشد، سبد بازار ناکارا و نظریۀ قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای رد می‌شود [17]. باقرزاده (به نقل از چان و چوی) بیان کردند که الگوی قیمت‌‎گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای تنها توانایی توضیح بازده سهام را برای سهامی با ریسک کم و متوسط دارد و در قسمت پرریسک بازار به‌دلیل ثبات‌نداشتن بتا، کارآیی خود را از دست می‌دهد؛ همچنین، احتمال بازگشت بتا برای سهام پرریسک بازار بیشتر است و بتا در سبدهای پرریسک بی‌ثبات‌تر است [3]. نتایج پژوهش رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (به نقل از دیپک چاولا) نشان‌دهندۀ بی‌ثباتی بتا در بازار است؛ به‌گونه‌ای که به‌دلیل کاهش شدید قدرت پیش‌بینی بازده در سبدهای پرریسک، احتمال می‌رود سهام پرریسک نسبت به سهام کم‌ریسک نقش بیشتری در بی‌ثباتی رفتار بتا در بازار داشته باشد [14]. خو و ژائو شکست الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای را در پیش‌بینی بازده موردانتظار سهام انفرادی با ویژگی بتا و ریسک نوسانات ویژۀ بالا براساس الگوی چندعاملی فاما و فرنچ بررسی کردند [20]؛ آنها به دنبال بررسی بی‌ثباتی بتا در سهام با ویژگی‌های ذکرشده بودند و به این نتیجه رسیدند که بتا در این سهام بی‌ثبات است و میل به بازگشت دارد که این مطلب بیان‌کنندۀ ضعف الگوی CAPM در ارزیابی این نوع از سهام است [12]. صادقی‌شریف و تالانه (به نقل از کاکسای [12] ) الگوی پنج‌عاملی فاما و فرنچ را در کشورهای مختلف آزمون کردند و به این نتیجه رسیدند که اگر برای هر منطقه، الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای مختص به آن تعریف شود، آن الگو کارآیی بیشتری نسبت به الگوی قیمت‌گذاری جهانی پیدا می‌کند [16]. اشراق‌نیای‌جهرمی و نشوادیان بیان داشتند که الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ عملکرد بهتری نسبت به الگوی قیمت‌گذاری دارایی‌های سرمایه‌ای (CAPM) دارد. پژوهش آنها نشان‌دهندۀ رابطۀ مستقیم نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار سهام با بازده سهام و رابطۀ غیرمستقیم اندازۀ شرکت با بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران است [6]. رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (2011) ثبات ریسک سیستماتیک را در دوره‌های مختلف بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که فرضیۀ بی‌ثباتی بتا برای سهام انفرادی رد شده است و بتا برای این سهام رفتار ثابتی را نشان می‌دهد. رهنمای‌رودپشتی و امیرحسینی (به نقل از صادقی و عسکری‌راد) اثرپذیری عامل مومنتوم از الگوی چهارعاملی کارهارت را بر افزایش توان توضیح‌‎دهندگی الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که سبد سهام رشدی در مقایسه با سبد سهام ارزشی و سبد سهام برنده در مقایسه با سبد سهام بازنده، بازده‌های بیشتری دارد [14]. سیدی و رامش (به نقل از ایزدی‌نیا و همکاران) الگوی اصلی سه‌عاملی فاما و فرنچ را با الگوی اصلی چهارعاملی کارهارت در تبیین بازده سهام شرکت‌های پذیرفته‌شده در بازار اوراق بهادار تهران مقایسه کردند. آنها به‌دنبال مقایسۀ توان توضیح‌دهندگی این دو الگو با بازده سهام بودند و به این نتیجه رسیدند که الگوهای چندعاملی نسبت به الگوی تک‌عاملی کارآیی بیشتری دارد؛ ضمن اینکه الگوی چهارعاملی کارهارت مزیت نسبی نسبت به الگوی سه‌عاملی فاما و فرنچ ندارد [17].

روش پژوهش.

جامعۀ آماری پژوهش حاضر داده‌های ماهانۀ همۀ شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران در دورۀ زمانی 1384 تا 1393، با سال مالی منتهی به پایان اسفند و ارزش دفتری مثبت است؛ این شرکت‌ها جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک‌ها، بیمه‌ها و واسطه‌گری‌های مالی نیستند و معاملات آنها، توقف معاملاتی بیش از 3 ماه ندارد. روش نمونه‌‎گیری پژوهش از نوع حذفی است. پس از رعایت شرط‌های ذکرشده، تعداد شرکت‌های موجود در نمونۀ تحلیل‌شده به 60 شرکت رسید. ازجمله متغیرهای پژوهش میزان بازده سهام است که عبارت است از میزان بازده و منفعتی که سرمایه‌گذار از خرید سهم خود از تغییرات قیمت یا تقسیم سود در طول دورۀ نگهداری به دست می‌آورد. این متغیر با لگاریتم بازده روزانۀ سهام محاسبه می‌شود. همچنین بازده بدون ریسک به مقداری از بازده گفته می‌شود که سرمایه‌گذار بدون تحمل هیچ ریسکی کسب می‌کند. در این پژوهش میزان بازده بدون ریسک برابر با میزان بازده اوراق مشارکت اعلام‌شده توسط بانک مرکزی در نظر گرفته ‌شده است. بازده بازار با لگاریتم تغییرات مقادیر شاخص بورس اوراق بهادار تهران محاسبه شده است. از دیگر متغیرهای پژوهش، بتای متحرک ( ) - بتای محاسبه‌شده براساس اطلاعات تاریخی 3 سال گذشته - است که روند بهتری از ریسک سیستماتیک را برای دوره‌های مختلف نشان می‌دهد و با رگرسیون متحرک برای هر ماه محاسبه‌ شده است. نوسانات ویژه به آن دسته از ریسک‌ها گفته می‌شود که غیرمعمول و نادر است و قابلیت پیش‌بینی آنها نسبت به سایر ریسک‌ها بسیار کمتر است. سهامی که ریسک نوسانات ویژۀ بالایی دارد، سهامی پرخطر معرفی می‌شود.

نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار (B/M)، از تقسیم مقدار ارزش دفتری هر سهم بر قیمت بازار به دست می‌آید. مومنتوم (M) عبارت است از تمایل قیمت سهم برای ادامه‌دادن روند قبلی خود (تمایل به افزایش قیمت، اگر قیمت در حال بالارفتن است و تمایل به کاهش قیمت، اگر قیمت در حال پایین‌آمدن است). عامل مومنتوم را می‌توان با کسرکردن میانگین موزون معادل بهترین شرکت به‌لحاظ عملکرد، از میانگین موزون معادل ضعیف‌ترین شرکت به‌لحاظ عملکردی محاسبه کرد. پرسش‌های پژوهش حاضر عبارت‌ است از:

- آیا رفتار بتا در درجات مختلف ریسک متفاوت است؟

- آیا رفتار بتا در سبدهای با سهام پرریسک در مقابل سبدهای با سهام کم‌ریسک متفاوت است؟

یافته‌ها

میانگین متغیرهای ، ، ، و طی سال‌های بررسی‌شده، به ترتیب برابر با 4006/0، 01505/0، 0449/0- ، 339689/0 و05604/0 است. متغیر با انحراف معیار 3717/1، بیشترین پراکندگی و متغیر با اصول تشکیل سبد سهام انحراف معیار 0107/0 کمترین پراکندگی و نوسان را دارد. آزمون جارک برا، برای توصیف نرمال یا غیرنرمال‌بودن داده‌ها استفاده می‌شود و فرض صفر این آزمون مبتنی بر نرمال‌بودن داده‌هاست. با توجه به‌ احتمال آمارۀ این آزمون در سطح اطمینان 95% ، فرض صفر برای همۀ متغیرها تأیید نشده است و متغیرهای ، و نرمال نیست.

با توجه به اینکه بعضی متغیرهای این پژوهش از توزیع نرمال و برخی دیگر از توزیع غیرنرمال پیروی می‌کند، برای بررسی همبستگی متغیرهای پژوهش از روش اسپیرمن برای محاسبۀ ضرایب همبستگی استفاده شده است. ماتریس ضرایب همبستگی بین متغیرهای پژوهش در جدول (1) ارائه ‌شده است.

مدیریت پرتفوی و انواع استراتژی مدیریت سبد سهام

موفقیت در بازار سهام مثل هر بازار دیگری نیاز به رویکرد و استراتژی مناسب دارد. اما افراد زیادی ممکن است در چیدمان سبد سهام و مدیریت پرتفو خود به مشکل بخوردند و مدیریت مناسبی روی سبد سهام خود نداشته باشند.

در واقع آگاه بودن نسبت به نحوه تشکیل سبد سهام موجب می شود که افراد، بیشترین سود را به دست آورند و کمترین ضرر را متوجه سرمایه‌شان کنند.
این موضوع، یعنی کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، مورد توجه تمام سرمایه‌گذاران دنیا است و همه به دنبال کاهش ضرر و سود بیشتر هستند.

اما چگونه می‌توان این کار را انجام داد؟
مثلا شخصی را تصور کنید که تمام سرمایه خود را برای یک سهام بگذارد و فقط آن سهم را بخرد.

اگر آن سهم به مشکل بخورد و ضرر بدهد، آن شخص هم که تمام سرمایه خود را برای این سهام گذاشته است ضرر زیادی را متحمل می‌شود و به نوعی تمام سرمایه خود را از دست می‌دهد.

بنابراین چیدمان و انتخاب سهام از شرکت‌های مختلف برای سرمایه‌گذاری در بازه‌ی زمانی می‌تواند بسیار سودده باشد.

البته اگر تصمیمات درست نگیرید و استراتژی مناسب را برای خودتان در نظر نگیرید در نهایت نه تنها سود نمی‌کنید که موجب ضرر هم می‌شوید.

برای درک بهتر این موضوع شاید بهتر باشد تعریف دقیقی از پرتفوی داشته باشیم.

پرتفوی چیست؟

پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری با کنارهم قرار گرفتن ترکیبی از دارایی‌های مختلف با هدف تنوع بخشی و کاهش ریسک سرمایه‌گذاری را پرتفوی یا سبد سرمایه‌گذاری می‌گویند.

مدیریت پرتفو به چه معناست؟

مدیریت پرتفو در معنی لغوی به انجام معامله‌های بورسی با رعایت تمامی جوانب اقتصادی و سیاسی و استفاده از ابزار و روش‌های تحلیل سهام را مدیریت پرتفوی می‌گویند.

یکی از وظایف مهم شرکت‌ها، مدیریت دارایی و یا مدیریت پرتفوی است که به معنی تعیین نقطه ضعف و قوت، تهدیدها، فرصت‌ها، رشد و… در مسیر افزایش سرمایه است.

انواع استراتژی‌های مدیریت سهام کدامند؟

برای انتخاب سیستم مدیریتی باید از شاخص ریسک بتا استفاده کرد.

وظیفه بتا این است که حساسیت پرتفوی مورد نظر با بازده بازار را مشخص می‌کند.

مدیریت فعال در بازار، بتای مخالف 1 و مدیریت منفعل، بتای نزدیک به یک دارد و هرچقدر اختلاف بتا از یک بیشتر باشد، باید مدیریت هم فعال تر باشد.

به طور کلی برای مدیریت سبد سهام و مدیریت پرتفو دو استراتژی فعال و منفعل داریم.

استراتژی فعال

از استراتژی فعال عمدتا برای هماهنگی با پیش‌بینی‌های میان مدت یا کوتاه مدت بازار و سهم، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یعنی مدیر پرتفوی در حال تلاش و معامله سهم است تا بتواند بازدهی بیش از بازدهی شاخص بازار به دست آورد.

برای مدیریت فعال پرتفوی سه روش مرسوم وجود دارد:

استراتژی گلچین سهام

در این استراتژی سرمایه‌گذار، وزن سهام زیر قیمت را در پرتفوی افزایش و وزن سهام بالای قیمت را کاهش می‌دهد.
بنابراین ریسک پرتفوی متونع می‌شود و انتخاب‌های سهم بر دیگر سهم‌ها اثر می‌گذارد.

استراتژی موقعیت بازار

در این نوع استراتژی، سرمایه‌گذار با پیش‌بینی آینده بازار، حجم سرمایه‌گذاری را میان اوراق بهادار تغییر می‌دهد و در صورت پیش‌بینی بازده بالاتر متوسط برای پرتفوی نسبت به تعدیل و اصلاح ریسک پرتفوی اقدام می‌کند.

به بیان ساده‌تر، مدیر پرتفوی اگر بداند بازار در روند صعودی قرار خواهد گرفت کمتر در اوراق بهادار با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌کند و حجم سرمایه‌گذاری در افزایش خواهد داد.

استراتژی تمرکز بخش

این روش مشابه روش و استراتژی گلچین است با این تفاوت که واحد مورد نظر به جای سهام، صنعت در نظر گرفته شده است.

استراتژی انفعالی

در این استراتژی نزدیک کردن بازده پرتفوی به بازده شاخص مورد نظر است که دلیل آن عدم توانایی پیش‌بینی جریان آتی بازار یا عملکرد قیمت سهام است.

نوع مدیریت پرتفو در استراتژی منفعل، به صورت خرید و نگهداری است که در این شرایط خرید سهام بر مبنای چند معیار انجام شده و تا پایان دوره سرمایه‌گذاری حفظ می‌شود پس هیچ فعالیت خرید و فروشی پس از ایجاد پرتفوی وجود نخواهد داشت.

چگونه پرتفوی شاخص انفعالی تشکیل بدهیم؟

به این منظور سه روش شاخص و مرسوم وجود دارد.

روش نمونه‌گیری

در این استراتژی مدیر پرتفوی فقط برای خرید نمونه‌ای از سهام که در شاخص مبنا وجود دارد، اقدام می‌کند.

روش پیگیری کامل

در این استراتژی تمامی سهام‌های موجود در شاخص به نسبت وزنی که در آن شاخص دارند، خریداری می‌شوند.

استراتژی تنوع‌بخشی برای کاهش ریسک

ریسک غیر سیستماتیک از تاثیرات رویدادهایی ناشی می‌شود که به طبیعت یک شرکت یا گروه خاصی از شرکت‌ها مرتبط است و لزوما کل شرکت یا کل بازار را مستقیما تحت تاثیرش قرار نمی‌دهد.

تنوع‌بخشی توسط ساختن یک سبد متشکل از سهام شرکت‌های مختلف می‌تواند موجب کاهش ریسک غیر سیستماتیک شود.

اما در مقابل، ریسک سیستماتیک به تاثیرات مجموعه‌ای از رویدادهای کلی بر بازده طیف گسترده‌ای از شرکت‌ها و صنایعی می‌گویند که به راحتی قابل پیش‌بینی و کنترل نیستند.

روش بهینه‌سازی یا برنامه‌ریزی غیر خطی

در این استراتژی از اطلاعات تاریخی، تغییرات قیمت‌ها و همبستگی میان سهام استفاده می‌شود و بر اساس آن ترکیب، پرتفوی مشخص می‌شود.

استراتژی سبد مبتنی بر ارزش بازار

در این استراتژی وزن سهام هر شرکت در سبد، بر اساس ارزش بازار آن شرکت در قیاس با سایر سهم‌های سبد مشخص می‌شود.

یعنی ارزش بازار شرکت برابر با تعداد کل سهام شرکت ضرب در قیمت آن سهم است.

وزن هر سهم در سبد با توجه به نسبت ارزش خرید آن سهم به کل ارزش سبد تعیین می‌شود.

عوامل موثر برای تعیین نوع استراتژی

چندین عامل موثر برای تعیین نوع استراتژی وجود دارد که بهتر است به آن‌ها توجه داشته باشید:

کارایی بازار

زمانی که بازاری میزان کارایی‌اش در سطح بالایی قرار دارد از مدیریت منفعل استفاده می‌شود و مدیران به سمت سرمایه‌گذاری و صندوق‌های شاخصی و متنوع حرکت می‌کنند.

از طرفی در بازارهای غی کارآمد، مدیران، متناسب با شکاف‌ها به سمت بهره‌گیری از توان تحلیل‌گری و مدیریت فعال حرکت خواهند کرد.

ویژگی شخصیتی مدیران

اندازه و ظرفیت ریسک‌پذیری که مدیران دارند، نوع استراتژی که در سبد سهام استفاده می‌کنند را مشخص می‌کند.

شرایط حاکم بر بازار

اصولا یک مدیر پرتفوی موفق در شرایط رونق بازار از استراتژی فعال و در شرایط رکود از استراتژی منفعل در بازار استفاده می‌کند.

میزان تحمل ریسک پرتفوی

هرچقدر تحمل ریسک پرتفوی بالاتر برود، از استراتژی منفعل به استراتژی فعال حرکت خواهد کرد.

اندازه و حجم پرتفوی

مدیران پرتفوی‌هایی که ارزش و حجم بالایی دارند از سیستم مدیریتی منفعل استفاده می‌کنند و دلیلش هم، حجم بالای معاملاتی است که در صورت تغییر پرتفوی باید انجام بدهند.

در مقابل مدیر یک پرتفوی کوچک به راحتی می‌تواند با استفاده از استراتژی مدیریت فعال به جابجایی سهام در پرتفوی خود بپردازد.

توقع سرمایه‌گذار

اصولا سهام‌داران محافظه‌کار، استراتژی منفعل را استفاده می‌کنند و در مقابل سهام‌دارانی که قدرت ریسک بیشتر و انتظار سود بالاتری دارند از مدیریت پرتفوی فعال استفاده می‌کنند.

اگر هنوز اپلیکیشن خودتان را آپدیت نکرده اید از دو لینک زیر نسخه های جدید را از گوگل پلی و بازار دریافت کنید و از دو امکان جذاب و جدیدمون استفاده کنید 🙂

کتاب تشکیل سبدسهام به روش وارن بافت نوشته جیوا راماسوی

کتاب تشکیل سبد سهام به روش وارن بافت بر اساس استراتژی معاملاتی وارن بافت نوشته شده. این کتاب سه فصل دارد که در فصل اول درباره‌ی اصول اولیه سرمایه گذاری سخن گفته شده است و در فصل دوم چک لیسی کاربردی برای انتخاب بهترین سهام ارائه شده است. این چک لیست براساس روش معاملاتی وارن بافت است. در فصل آخر کتاب هم مباحث مدیریت سرمایه بحث شده است.

اگر هنگامی‌که سهام یک شرکت را خریداری می‌نمایید، به این فکر کنید که مالک بخشی از آن شرکت هستید، کاملاً متفاوت با عمده سرمایه‌گذاران موجود در بازار رفتار خواهید کرد. شرکتی که قصد سرمایه‌گذاری بر روی آن را دارید، به‌صورت دقیق و موشکافانه بشناسید. اگر می‌خواهید سرمایه‌گذار بهتری شوید، نیاز است تا ذهنیت معامله‌گری را از خود دور کرده و همانند یک صاحب کسب‌ و کار بیندیشید. تشکیل سبد سهام به روش وارن بافت تشکیل سبد سهام به روش وارن بافت

اینکه شما به دید صاحب کسب‌ و کار اقدام به سرمایه‌گذاری نمایید موجب می‌شود که علاقه‌مند شوید تا هر چیزی را در مورد هدف سرمایه‌گذاری‌تان بدانید. شما در مورد درآمدها، حاشیه سود، سطح بدهیها، مسائل رقابتی، پایداری مدل کسب‌ و کار، سهم شرکت از بازار، کارایی مدیریت، توانایی شرکت و سایر موارد تحقیق خواهید کرد. تشکیل سبد سهام به روش وارن بافت